Η δημόσια συζήτηση γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη παραμένει σε μεγάλο βαθμό εστιασμένη στο ερώτημα αν μπορεί να αντικαταστήσει επαγγέλματα υψηλής εξειδίκευσης: γιατρούς, δικηγόρους, μηχανικούς ή κατόχους διδακτορικών τίτλων. Ωστόσο, αυτή η οπτική παραβλέπει τον βαθύτερο και πιο συστημικό κίνδυνο που αναδύεται: όχι την απώλεια μεμονωμένων θέσεων εργασίας, αλλά την απαξίωση και ενδεχομένως την εξαφάνιση ολόκληρων επιχειρήσεων.
Η ταχύτητα υιοθέτησης της τεχνητής νοημοσύνης δεν απειλεί πρωτίστως ρόλους, αλλά επιχειρηματικά μοντέλα. Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι αν η ΑΙ μπορεί να εκτελέσει μια συγκεκριμένη εργασία καλύτερα από έναν άνθρωπο, αλλά αν μπορεί να λειτουργήσει πιο αποδοτικά από το σύνολο του συστήματος στο οποίο εντάσσεται αυτή η εργασία.
Σε πολλούς κλάδους, οι θέσεις εργασίας δεν είναι απλώς μια λίστα τεχνικών δεξιοτήτων. Απαιτούν εποπτεία, κρίση, υπευθυνότητα και συνδυασμό ανθρώπινων παραμέτρων που η σημερινή τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να αναλάβει αυτόνομα, ιδίως σε περιβάλλοντα υψηλού ρίσκου. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις που απασχολούν τέτοιους εργαζόμενους είναι ασφαλείς.
Η ιστορία δείχνει ότι οι τεχνολογικές ανατροπές σπάνια εξαφανίζουν μαζικά συγκεκριμένες ειδικότητες από τη μια μέρα στην άλλη. Αντίθετα, μετακινούν μερίδια αγοράς, αναδιαμορφώνουν την παραγωγικότητα και ευνοούν πιο ευέλικτους οργανισμούς. Όταν αυτό συμβαίνει, δεν καταρρέουν θέσεις εργασίας, καταρρέουν εταιρείες.
Η τεχνητή νοημοσύνη δεν χρειάζεται να αντικαταστήσει κάθε εργαζόμενο για να καταστήσει έναν οργανισμό μη βιώσιμο. Αρκεί να καταστήσει το συνολικό σύστημα πιο αργό, πιο ακριβό ή λιγότερο ανταγωνιστικό σε σχέση με νέους παίκτες που είναι σχεδιασμένοι εξαρχής γύρω από την ΑΙ.
Το ιστορικό παράδειγμα της αυτοκινητοβιομηχανίας
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα συστημικής ανατροπής αποτελεί η παγκόσμια αυτοκινητοβιομηχανία του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα. Στις δεκαετίες μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ΗΠΑ κυριαρχούσαν στην παραγωγή αυτοκινήτων, κατέχοντας τη μερίδα του λέοντος της παγκόσμιας αγοράς.
Τη δεκαετία του 1970, ωστόσο, ανταγωνιστές από την Ασία εισήγαγαν εκτεταμένη ρομποτική αυτοματοποίηση και πιο λιτές, ακριβείς και αποδοτικές γραμμές παραγωγής. Το αποτέλεσμα ήταν καλύτερη ποιότητα, χαμηλότερο κόστος και μεγαλύτερη ευελιξία. Αντίθετα, οι παραδοσιακοί παίκτες βρέθηκαν εγκλωβισμένοι σε παρωχημένες υποδομές, σύνθετες διαδικασίες και υψηλά σταθερά κόστη.
Η μετατόπιση των μεριδίων αγοράς υπήρξε σταδιακή αλλά καθοριστική. Δεν εξαφανίστηκαν οι εργαζόμενοι της βιομηχανίας, εξαφανίστηκε η υπεροχή των οργανισμών που δεν μπόρεσαν να προσαρμοστούν.
Στο ίδιο μοτίβο με την τεχνητή νοημοσύνη
Η σημερινή έκρηξη της τεχνητής νοημοσύνης ακολουθεί παρόμοια τροχιά. Νεοφυείς εταιρείες, με χαμηλότερο τεχνολογικό και οργανωτικό βάρος, χτίζουν προϊόντα και υπηρεσίες γύρω από την ΑΙ από το μηδέν. Αντίθετα, πολλές μεγάλες επιχειρήσεις καλούνται να ενσωματώσουν την ΑΙ πάνω σε πολύπλοκα, παλαιά και συχνά ασύμβατα συστήματα.
Τα δεδομένα δείχνουν ότι, ενώ αρχικά μεγάλος αριθμός οργανισμών επένδυσε στην ανάπτυξη εσωτερικών εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης, στη συνέχεια η εμπιστοσύνη αυτή υποχώρησε. Πολλές εταιρείες στρέφονται πλέον σε εξωτερικούς παρόχους ή σε έτοιμες λύσεις, αναγνωρίζοντας εμμέσως ότι δεν μπορούν να ανταγωνιστούν την ταχύτητα και την εξειδίκευση των νέων παικτών.
Παράλληλα, η χρηματοδότηση κατευθύνεται μαζικά προς νεοφυείς επιχειρήσεις τεχνητής νοημοσύνης, ενισχύοντας περαιτέρω το χάσμα ανάμεσα σε παλαιούς και νέους οργανισμούς.
Ο πραγματικός κίνδυνος για την εργασία
Το κρίσιμο συμπέρασμα είναι ότι, ακόμη κι αν η τεχνητή νοημοσύνη δεν αντικαταστήσει άμεσα έναν εργαζόμενο, μπορεί να αντικαταστήσει τον οργανισμό στον οποίο εργάζεται. Και όταν μια εταιρεία συρρικνώνεται ή εξαφανίζεται, ο κίνδυνος είναι οριζόντιος: αφορά τόσο τις διοικητικές θέσεις, όσο και τους υψηλής εξειδίκευσης επαγγελματίες.
Η προσαρμογή, επομένως, δεν αφορά μόνο την εκμάθηση νέων εργαλείων, αλλά την ικανότητα ένταξης σε οργανισμούς και κλάδους που βρίσκονται στη σωστή πλευρά της τεχνολογικής καμπύλης.
Η αξία μετατοπίζεται προς δεξιότητες που δύσκολα αυτοματοποιούνται: συντονισμός ανθρώπων, ηγεσία, κρίση, συνεργασία και στρατηγική σκέψη.
Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι απλώς μια ακόμη τεχνολογική αναβάθμιση. Είναι ένας επιταχυντής που αναδιαμορφώνει ολόκληρα οικοσυστήματα. Το ερώτημα πλέον δεν είναι ποια επαγγέλματα κινδυνεύουν, αλλά ποιες εταιρείες και ποια επιχειρηματικά μοντέλα μπορούν να επιβιώσουν.
Σε αυτό το νέο περιβάλλον, η ασφάλεια δεν βρίσκεται στη θέση εργασίας, αλλά στην ικανότητα κίνησης μαζί με το κύμα, πριν αυτό παρασύρει όσους έμειναν ακίνητοι.