Αποκεντρωμένες δομές Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, οικογενειακός γιατρός, τομεοποιημένες υπηρεσίες, κλινική και εργαστηριακή παρακολούθηση χρονίων νοσημάτων και πρόληψη είναι μερικοί από τους πυρήνες του νέου μοντέλου της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας που ετοιμάζει το Υπουργείο Υγείας σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, όπως ανέφερε σήμερα στην ομιλία του ο Υπουργός Υγείας Ανδρέας Ξανθός.
Ο υπουργός Υγείας παραδέχθηκε ότι αυτή τη στιγμή το ΕΣΥ έχει σοβαρά και πολλαπλά προβλήματα όπως συσσωρευμένες ελλείψεις υποδομών, εξοπλισμού, υλικών αλλά κυρίως ανθρώπινου δυναμικού. Η πιο σημαντική και κρίσιμη έλλειψη όμως, όπως είπε, είναι η ανυπαρξία ενός οργανωμένου συστήματος Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας ( ΠΦΥ) , ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα.
To Εθνικό Σύστημα Υγείας ήταν η μεγάλη τομή της μεταπολίτευσης στο Κοινωνικό Κράτος στην Ελλάδα, όπως σύμφωνα με τον κ. Ξανθό, ήταν μια θεσμική τομή που είχε ένα σημαντικό έλλειμμα εφαρμογής, τη μη ανάπτυξη ενός Εθνικού Δικτύου Δημόσιων Υπηρεσιών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας στα αστικά κέντρα, πέραν των ΚΥ στην ύπαιθρο που όντως αναβάθμισαν την περίθαλψη στις αγροτικές περιοχές της χώρας .
Το έλλειμμα της ΠΦΥ αποτέλεσε και την «αχίλλειο πτέρνα» του ΕΣΥ , συνέβαλλε καθοριστικά στο να διαιωνιστούν και να γιγαντωθούν οι βασικές παθογένειες και στρεβλώσεις του ελληνικού Συστήματος Υγείας που είναι ο νοσοκομειοκεντρικός και ιατροκεντρικός του χαρακτήρας, η ανυπαρξία εθνικής στρατηγικής για την πρόληψη και την αγωγή υγείας , η υπερπροσφορά και ο υπερκορεσμός εξειδικευμένων γιατρών και ακριβού ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού, η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη διαγνωστικών κέντρων και ιδιωτικών μονάδων νοσηλείας και αποκατάστασης. Έτσι οργανώθηκε και συντηρήθηκε ένα καθεστώς μη τεκμηριωμένης επιστημονικά ιατρικής πρακτικής , προκλητής ζήτησης εξετάσεων , φαρμάκων και νοσηλευτικών πράξεων, συναλλαγής με τα ισχυρά συμφέροντα των προμηθειών υγείας και φαρμάκου, ανυπαρξίας μηχανισμών ελέγχου του κόστους και της ποιότητας των υπηρεσιών, ανοχής και συχνά συγκάλυψης των κοινωνικά εγκληματικών φαινομένων σπατάλης, διαφθοράς και εκμετάλλευσης του αρρώστου. Τα επακόλουθα αυτής της προβληματικής λειτουργίας του ΕΣΥ είναι η κατακερματισμένη και ασυνεχής υγειονομική φροντίδα , η ανεπαρκής πρόληψη και αγωγή υγείας, η αρνητική εξέλιξη των δεικτών υγείας του πληθυσμού σε αντίθεση με χώρες της Ευρώπης που επένδυσαν στην ΠΦΥ, η υποκατάσταση υπηρεσιών ΠΦΥ με νοσοκομειακές με αποτέλεσμα την «ασφυξία» στα ΤΕΠ και στα Τακτικά Εξωτερικά Ιατρεία, η διεύρυνση του «ζωτικού χώρου» για την επιχειρηματική παρέμβαση του ιδιωτικού τομέα στο χώρο της διάγνωσης, θεραπείας και αποκατάστασης, η δημιουργία εκτεταμένης ζώνης «υγειονομικής φτώχειας» στην κοινωνία.
Οι παρεμβάσεις που προωθήθηκαν μετά την κρίση και τις μνημονιακές δεσμεύσεις, εξαντλήθηκαν στη γνωστή συνταγή των περικοπών και της απαξίωσης των δημόσιων δομών και δεν αντιμετώπισαν τα δομικά προβλήματα του Συστήματος Υγείας, δεν περιόρισαν αποτελεσματικά τους μηχανισμούς αδιαφάνειας και ανομίας, αλλά αντίθετα μετακύλυσαν το κόστος περίθαλψης από το Κράτος και το Ασφαλιστικό Σύστημα στην τσέπη των πολιτών και οδήγησαν στην παθητική ιδιωτικοποίηση της δημόσιας περίθαλψης, τόνισε ο κ. Ξανθός και συμπλήρωσε. Το στοίχημα για την κυβέρνηση σήμερα είναι, μέσα σε συνθήκες δημοσιονομικής πειθαρχίας και παρατεινόμενης λιτότητας, να διασφαλίσει ταυτόχρονα και τη στήριξη του ΕΣΥ, και την «ηθικοποίηση» του, και την ριζική του ανασυγκρότηση σε νέες βάσεις, και την σταδιακή ανακούφιση των πολιτών από τις πολλαπλές επιβαρύνσεις της προηγούμενης περιόδου.
Η στρατηγική απάντηση στην υγειονομική κρίση, στην καθολική κάλυψη και αξιόπιστη φροντίδα του πληθυσμού και στην επιστημονικά τεκμηριωμένη άσκηση της ιατρικής, είναι όπως είπε η ΠΦΥ ως πυλώνας ενός αναβαθμισμένου Δημόσιου Συστήματος Υγείας.
«Είμαστε λοιπόν στην αφετηρία μιας σημαντικής μεταρρυθμιστικής τομής που εμπνέεται από τις αρχές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και της Διακήρυξης της Άλμα –Άτα το 1978, αρχές που διέπονταν από την κουλτούρα της ΠΦΥ, από τη δικαιωματική και ολιστική προσέγγιση της Υγείας και αποτέλεσαν διαχρονικά σημείο αναφοράς και πολιτικό αίτημα για τους προοδευτικούς γιατρούς-υγειονομικούς όλου του κόσμου. Και έχουμε τη χαρά σήμερα, πολλά χρόνια μετά, να παρουσιάζουμε -παρουσία της επικεφαλής του ΠΟΥ Ευρώπης κας Jakab- ένα πολιτικό σχέδιο αναδιοργάνωσης της ΠΦΥ στην Ελλάδα που εδράζεται στις αρχές και αξίες της καθολικότητας , της ισότιμης πρόσβαση, της ποιοτικής και αποτελεσματικής φροντίδας» σημείωσε ο Υπουργός Υγείας.
Ο πυρήνας του νέου μοντέλου για τν Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας
Κεντρικά του στοιχεία είναι η αποκεντρωμένη δημόσια δομή ΠΦΥ ( τοπική μονάδα υγείας ή ιατρείο γειτονιάς), ο οικογενειακός γιατρός και η διεπιστημονική ομάδα υγείας που έχουν στην ευθύνη τους συγκεκριμένο πληθυσμό αναφοράς , οι τομεοποιημένες υπηρεσίες και ο κοινοτικός προσανατολισμός τους, η ολιστική φροντίδα υγείας ( από την πρόληψη και τους εμβολιασμούς μέχρι τους προσυμπτωματικούς ελέγχους, την κλινική και εργαστηριακή παρακολούθηση των χρονίων νοσημάτων, την παραπομπή στα άλλα επίπεδα του Συστήματος και την αποθεραπεία-αποκατάσταση).
Οι αλλαγές αυτές σύμφωνα με τον Υπουργός χρειάζονται πρωτίστως αλλαγή αλλαγή κουλτούρας, συνείδησης και συμπεριφοράς τόσο από τη πλευρά των γιατρών και των υπόλοιπων επαγγελματιών υγείας, όσο και από την πλευρά των ασθενών και των εκπροσωπήσεων τους.
Φυσικά, όπως είπε, χρειάζονται κοινωνικές συμμαχίες, αξιόπιστα βήματα, συνέργειες με την Αυτοδιοίκηση και τις κοινωνικές της υπηρεσίες, προσπάθεια να κερδηθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών, και πάνω απ’ όλα εφαρμοσμένη προοδευτική πολιτική υγείας που αλλάζει τους συσχετισμούς και τις ισορροπίες του χθες από τη σκοπιά των επιδημιολογικά τεκμηριωμένων αναγκών των πολιτών και όχι μόνο από τη σκοπιά των καλώς νοούμενων συμφερόντων των υγειονομικών.
Για την κυβέρνηση το δίλημμα δεν είναι ανάμεσα στο συμβιβασμό με τη δύσκολη πραγματικότητα και στη μίζερη διαχείριση ενός συστήματος χωρίς προοπτική από τη μια και στην απλή εκφώνηση μιας δήθεν ριζοσπαστικής «γραμμής» που ξεκινά και τελειώνει στο «δωρεάν υγεία για όλο το λαό», από την άλλη. Αυτό που χρειάζεται είναι όραμα, στρατηγική, σχέδιο αλλαγών και μεταρρυθμίσεων με προοδευτικό περιεχόμενο, συγκεκριμένα βήματα αλλαγής των κοινωνικών και πολιτικών συσχετισμών στην Υγεία. Βήματα που εγγυώνται με ασφάλεια την αξιόπιστη και αξιοπρεπή υγειονομική φροντίδα των ανθρώπων και ταυτόχρονα προωθούν τις τομές-μετασχηματισμούς που απαιτούνται στη οργάνωση και λειτουργία του ΕΣΥ και της Δημόσιας περίθαλψης. Και τέτοια βήματα έχουμε κάνει ήδη αρκετά ( νόμος για την καθολική πρόσβαση στο ΕΣΥ, ενίσχυση των νοσοκομείων με πόρους και προσωπικό, έμφαση στα δικαιώματα των ασθενών και στη διαφανή διακυβέρνηση του συστήματος, αναπροσανατολισμός δημόσιων πόρων από τον ιδιωτικό τομέα προς το Δημόσιο Σύστημα Υγείας μέσω των συμβάσεων του ΕΟΠΥΥ με τις ΥΠΕ και τη χρηματοδότηση της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης των ανασφάλιστων ) και προωθούμε ακόμα περισσότερα με το σχέδιο της ΠΦΥ, με την ενεργοποίηση της Επιτροπής Διαπραγμάτευσης για τις συμβάσεις με τους ιδιώτες παρόχους και τις τιμές αποζημίωσης των ακριβών και καινοτόμων φαρμάκων, με τη δημιουργία συστήματος αξιολόγησης τεχνολογίας υγείας ( ΗΤΑ) .
Αυτή η κυβέρνηση έχει δώσει δείγματα γραφής για την πολιτική προτεραιότητα που δίνει στη δημόσια περίθαλψη και στο Κοινωνικό Κράτος
Όπως ανάφερε ο κ. Ξανθός, δεν είναι λίγοι όσοι αντιτίθενται στα σχέδια αυτά για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας λέγοντας ότι είναι ουτοπικά και ανεφάρμοστα λόγω της οικονομικής κρίσης. «Ίσα-ίσα» απαντά ο ίδιος «ακριβώς επειδή δεν έχουμε την πολυτέλεια της σπατάλης ανθρώπινων και υλικών πόρων που συνεπάγεται το σημερινό στρεβλό και ανεπαρκές δίκτυο εξωνοσοκομειακών υπηρεσιών, χρειαζόμαστε ένα νέο μοντέλο οργάνωσης των δημόσιων δομών ΠΦΥ , που έχει αποδειχθεί από τη βιβλιογραφία και τη διεθνή εμπειρία ότι είναι η μόνη που μπορεί να εγγυηθεί την ποιοτικότερη φροντίδα , την ορθολογικότερη χρήση διαγνωστικών εξετάσεων και φαρμάκων, τη βελτίωση των δεικτών υγείας του πληθυσμού και την οικονομική βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας. Βεβαίως θα χρειαστεί μια κρίσιμη επένδυση σε υποδομές και κυρίως σε καλά μετεκπαιδευμένο στην ΠΦΥ και την οικογενειακή ιατρική προσωπικό, μια επένδυση όμως που θα αποδώσει πολλαπλάσιο κοινωνικό όφελος καλύτερης φροντίδας αλλά και μακροπρόθεσμα μικρότερου κόστους. Αυτή η κυβέρνηση έχει δώσει δείγματα γραφής για την πολιτική προτεραιότητα που δίνει στη δημόσια περίθαλψη και στο Κοινωνικό Κράτος και σχεδιάζει χρόνο με το χρόνο να δημιουργεί –παράλληλα με την ανάπτυξη της οικονομίας- «δημοσιονομικό χώρο» για Κοινωνικό Κράτος και Δημόσια Υγεία, συγκλίνοντας σταδιακά με τους μέσους όρους της ΕΕ στον κοινωνικό προϋπολογισμό και στις δημόσιες δαπάνες υγείας που στην ΕΕ είναι στο 6,5-7,0% του ΑΕΠ αντί του 5-5,5% στην Ελλάδα.
Εκκρεμεί όπως είπε, μια σοβαρή συζήτηση για το παρόν και το μέλλον των επαγγελματιών υγείας, ειδικά των νέων γιατρών που συνεχίζουν να «παράγονται» με «πληθωριστικό» τρόπο και σήμερα μεταναστεύουν στο εξωτερικό αποστερώντας τη χώρα από εξαιρετικής ποιότητας επιστημονικό δυναμικό. Η μόνη αξιόπιστη απάντηση στο ιατρικό “brain drain” είναι η αξιοπρεπής επιστημονική και επαγγελματική προοπτική των νέων γιατρών μέσα από ένα αναβαθμισμένο Δημόσιο Σύστημα Υγείας που δίνει νέες ευκαιρίες (η ΠΦΥ προσφέρεται γι’ αυτό), που «ανοίγει» το κλειστό σύστημα των συμβάσεων με τον ΕΟΠΥΥ , που αναβαθμίζει με ενιαίο τρόπο την ιατρική εκπαίδευση στη διάρκεια της ειδικότητας και αλλάζει την ισορροπία ανάμεσα στους γιατρούς υπερ-εξειδικευμένων ειδικοτήτων και στους γενικούς-οικογενειακούς γιατρούς.
«Κάποιοι λένε ότι αυτό είναι ένα σχέδιο που δεν αρμόζει στις ανάγκες μιας ευρωπαϊκής χώρας, αλλά προσιδιάζει σε τριτοκοσμικές χώρες» σημείωσε ο Υπουργός λέγοντας ότι η διημερίδα αυτή που γίνεται σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας θα αποδείξει πόσο αβάσιμο είναι αυτό το επιχείρημα.
Ενώ, στις κακές γλώσσες που λένε ότι αντί η κυβέρνηση να στηρίξει τις υπάρχουσες δομές του ΠΕΔΥ που όντως έχουν αποδιοργανωθεί μετά την υποτιθέμενη «μεταρρύθμιση» του ν.4238, κάνει σχέδια επί χάρτου χωρίς επαφή με την πραγματικότητα, ο κ. Ξανθός απαντά, ότι παράλληλα με την προετοιμασία της μεταρρύθμισης στην ΠΦΥ που θα υλοποιηθεί σταδιακά - ξεκινώντας από 4 αστικές περιοχές της χώρας - και θα προχωρήσει με προσεκτικά και σίγουρα βήματα, η κυβέρνηση φροντίζει ταυτόχρονα να ενισχύει και να νοικοκυρεύει τις σημερινές δομές . «Έχουμε ήδη κερδίσει πάνω από 3 εκ. ευρώ το χρόνο από την μεταστέγαση δομών του ΠΕΔΥ σε ιδιόκτητα κρατικά κτήρια. Προωθείται η συγκεντροποίηση των εργαστηριακών εξετάσεων και η λειτουργία εργαστηρίων αναφοράς σε κάθε ΥΠΕ που θα εξυπηρετούν πληρέστερα τα περιφερειακά εργαστήρια και τους ασφαλισμένους-ανασφάλιστους, ενισχύουμε με επικουρικούς γιατρούς τις δομές της ΠΦΥ ( ΚΥ-ΠΕΔΥ), εξισώσαμε βαθμολογικά και μισθολογικά τους γιατρούς ΠΑΑ του ΠΕΔΥ με τους γιατρούς ΕΣΥ, ετοιμάζουμε νομοθετική ρύθμιση για την ενιαιοποίηση του εργασιακού καθεστώτος των πολλών ταχυτήτων των γιατρών του ΠΕΔΥ , στη λογική της 2ης ευκαιρίας για την ένταξη στο ΕΣΥ με σχέση ΠΑΑ, με ολιγόμηνο μεταβατικό διάστημα και με βάση υπαρκτές ανάγκες σε συγκριμένες ειδικότητες γιατρών» σημειώνει και συνεχίζει. «Προετοιμάζεται η συνέργεια ΠΕΔΥ-Νοσοκομείων και η αξιοποίηση, όπου είναι απαραίτητο, γιατρών με νοσοκομειακές ειδικότητες στα τακτικά εξωτερικά ιατρεία, τα χειρουργεία ή τα εργαστήρια των δημόσιων νοσοκομείων. Όπως επίσης εξετάζεται η δυνατότητα 24ωρης εφημερίας ορισμένων δομών του ΠΕΔΥ, συμβάλλοντας έτσι στην αποσυμφόρηση των ΤΕΠ στην εφημερία. Και πάνω απ’ όλα έχουμε εξασφαλίσει φέτος την αυξημένη κρατική χρηματοδότηση της ΠΦΥ καθώς και την αυξημένη μεταβίβαση πόρων από τον ΕΟΠΥΥ».
Το Υπουργείο είναι ανοικτό για σοβαρό διάλογο για την ΠΦΥ
Όπως τόνισε ο Υπουργός η Διημερίδα αυτή γίνεται με στόχο, να ξεκινήσει ένας σοβαρός διάλογος πάνω σε ένα σχέδιο που δεν εξαντλείται σε αποσπασματικές ρυθμίσεις και διευθετήσεις ετερόκλητων επαγγελματικών συμφερόντων , αλλά έχει σαφές και ευδιάκριτο πολιτικό πρόσημο : «μεροληψία» υπέρ της δημόσιας περίθαλψης, προτεραιότητα στην ΠΦΥ, αντιμετώπιση των αναγκών υγείας των πολιτών με όρους καθολικότητας, ισότητας και ποιοτικής φροντίδας.
«Το πρόσημο αυτό δεν σχετίζεται μόνο με λόγους ιδεολογικής και πολιτικής αντίληψης αλλά κυρίως με λόγους κοινωνικής αναγκαιότητας, ιατρικής αποτελεσματικότητας και υγειονομικής ασφάλειας. Πουθενά στο κόσμο δεν υπάρχει αξιόπιστο σύστημα υγείας, ένας δηλαδή κατ ’εξοχήν χώρος αλληλεγγύης και κοινωνικής αναδιανομής, που να μην στηρίζεται στην προνομιακή παρουσία του Δημοσίου. Τα ιδιωτικοποιημένα συστήματα υγείας παράγουν υγειονομικές ανισότητες, χειρότερη φροντίδα για τους πολλούς, επιδείνωση των δεικτών υγείας και έκρηξη του κόστους όπως στις ΗΠΑ» επεσήμανε.
Πίσω λοιπόν από την αντιπαράθεση μερίδων του ιατρικού σώματος με το Υπουργείο Υγείας και πίσω από την αμφισβήτηση του σχεδίου για την ΠΦΥ, στην πραγματικότητα υπάρχει η αμφισβήτηση του δικαιώματος και της υποχρέωσης της Πολιτείας να ανασυγκροτήσει την ΠΦΥ με όρους Δημοσίου Συστήματος Υγείας . Αμφισβητείται το δικαίωμα και η υποχρέωση του Κράτους να διευρύνει το ρόλο και την επιρροή του ΕΣΥ σ’ ένα πεδίο που είχε εκχωρηθεί επί δεκαετίες προνομιακά στον ιδιωτικό και κυρίως τον επιχειρηματικό τομέα υγείας . Αμφισβητείται ένα πολιτικό σχέδιο με άλλες προτεραιότητες , που φιλοδοξεί να αυξήσει τη «χωρητικότητα» ( capacity ) του ΕΣΥ το οποίο θα επικουρείται από ένα ιδιωτικό τομέα με κανόνες και έλεγχο , που στηρίζει την οικονομική του βιωσιμότητα στη συγκεντροποίηση της χρηματοδότησης ( pool funding) και στη συνέργεια των πόρων του κρατικού προϋπολογισμού και της Κοινωνικής Ασφάλισης.
Το Υπουργείο όπως είπε κλείνοντας, είναι ανοικτό να ακούσει με προσοχή τεκμηριωμένες αντιρρήσεις και βελτιωτικές προτάσεις, καθώς υπάρχουν πλέον οι όροι και οι προϋποθέσεις για μια επανεκκίνηση της ΠΦΥ μέσα στο 2016.
