Οι νέοι κανόνες στοχεύουν στη διασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας για τους μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος σε ευρύ φάσμα τομέων.
Τα τελευταία χρόνια, οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος (whistleblowers) έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο στη διαλεύκανση σκανδάλων φοροδιαφυγής (όπως το σκάνδαλο των «Panama Papers» ή «Lux Leaks») και κατάχρησης προσωπικών δεδομένων (Cambridge Analytica). O κίνδυνος, ωστόσο, άμεσων ή έμμεσων αντίποινων αναχαιτίζουν τη δράση των καταγγελτών, με αποτέλεσμα άλλες παράνομες δραστηριότητες να μένουν, κατά πάσα πιθανότητα, στην αφάνεια.
Στις 16 Απριλίου, οι ευρωβουλευτές ψηφίζουν νέους κανόνες που εγγυώνται υψηλό επίπεδο προστασίας για τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος που καταγγέλλουν παραβάσεις του δικαίου της ΕΕ. Η προστασία των μαρτύρων δημόσιου συμφέροντος, όπως αναφέρει η σχετική ανακοίνωση, είναι σήμερα κατακερματισμένη. Προς το παρόν, μόνο δέκα χώρες της ΕΕ διαθέτουν ολοκληρωμένη νομοθεσία για την προστασία τους.
«Πρέπει να προστατεύσουμε όσους υπερασπίζουν τα συμφέροντα της ΕΕ - τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος», δηλώνει η εισηγήτρια της έκθεσης, Βιρζινί Ροζιέρ (Σοσιαλιστές, Γαλλία). «Μας υπερασπίζονται, υπερασπίζονται την ευρωπαϊκή δημοκρατία και το κοινό συμφέρον της Ευρώπης».
Τα κυριότερα σημεία της νομοθεσίας
Τα μέτρα, που συμφωνήθηκαν με το Συμβούλιο τον Μάρτιο, καλύπτουν ευρύ φάσμα τομέων του δικαίου της ΕΕ - τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, τη φορολογία εταιρειών, την προστασία των προσωπικών δεδομένων, την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, την ασφάλεια των τροφίμων και των προϊόντων, καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος και την πυρηνική ασφάλεια.
Οι μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος ενθαρρύνονται έντονα να χρησιμοποιούν πρώτα τους εσωτερικούς διαύλους στο πλαίσιο του οργανισμού τους πριν από την προσφυγή σε εξωτερικούς διαύλους που έχουν δημιουργηθεί από τις δημόσιες αρχές. Αυτό αναμένεται να συμβάλει στην ανάπτυξη υγιούς εταιρικής νοοτροπίας σε εταιρείες άνω των 50 εργαζομένων ή σε δήμους με περισσότερους από 10 000 κατοίκους, όπου θα υπάρχει υποχρέωση δημιουργίας αποδοτικών διαύλων υποβολής αναφορών. Σε κάθε περίπτωση, οι μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος δεν θα χάνουν την προστασία τους σε περίπτωση που αποφασίσουν να απευθυνθούν απευθείας σε εξωτερικούς διαύλους.
Οι καταγγελοντές χαίρουν επίσης νομικής προστασίας όταν αποκαλύπτουν παραβιάσεις στα μέσα ενημέρωσης. Οι εγγυήσεις όμως θα εφαρμόζονται μόνο αν η δημόσια αποκάλυψη έγινε αφού δεν ελήφθη απάντηση στην πρώτη έκθεση για παραβιάσεις, ή σε περιπτώσεις που οι μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος κινδυνεύουν με αντίποινα ή διακυβεύονται μείζονα δημόσια συμφέροντα.
Οι κανόνες απαγορεύουν κάθε μορφής αντίποινα για την καταγγελία παράνομων δραστηριοτήτων (υποβιβασμός, αναστολή, απόλυση...κλπ.). Διασφαλίζουν, επίσης, την προστασία όσων βοηθούν τους καταγγελτές, συμπεριλαμβανομένων των δημοσιογράφων.
Καλούν τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι οι καταγγέλτες έχουν πρόσβαση σε ανεξάρτητες νομικές συμβουλές, σε οικονομική και ψυχολογική στήριξη, καθώς και σε κατάλληλα μέτρα αρωγής.
Η δέσμευση του ΕΚ για την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος
Το Κοινοβούλιο υποστηρίζει εδώ και χρόνια τη θέσπιση κοινών ευρωπαϊκών κανόνων για την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος. Σε ψήφισμα του Φεβρουαρίου 2017, το ΕΚ κάλεσε την Επιτροπή να προτείνει νομοθεσία για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ. Τον Οκτώβριο του 2017, επανέλαβε το αίτημά του.
