Σε νέα βάση μπαίνουν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, καθώς πρώτη φορά μία ελληνική κυβέρνηση αποφασίζει να εγκαταλείψει την τακτική υποχωρήσεων και «κατευνασμού» της Αγκυρας και να επιδιώξει συνεννόηση σε όλα τα ανοιχτά διμερή ζητήματα, θέτοντας κόκκινες γραμμές, ακόμη κι αν αυτό μπορεί να προκαλέσει εντάσεις. Το μήνυμα δόθηκε από τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα και από τον ΠτΔ Πρ. Παυλόπουλο κατά τις συναντήσεις τους με τον πρόεδρο Ερντογάν και στις δηλώσεις που ακολούθησαν.
Και οι δύο τόνισαν ότι η Συνθήκη της Λωζάνης είναι αδιαπραγμάτευση, προϋπόθεση βελτίωσης των διμερών σχέσεων αποτελεί η τήρηση των διεθνών κανόνων εκ μέρους της Τουρκίας, ενώ στο Κυπριακό δεν πρόκειται να υπάρξει λύση όσο συνεχίζεται η παρουσία τουρκικών στρατευμάτων στη Μεγαλόνησο.
Ο πρωθυπουργός προειδοποίησε μάλιστα τον Τούρκο ηγέτη, ότι αν δεν αποδεχθεί τώρα να ανοιχθεί νέο κεφάλαιο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ώστε να μην υπάρχουν καχυποψία και προκλήσεις, αυτό θα αποβεί σε σε βάρος των ευρω-τουρκικών σχέσεων.
Το θετικό που προέκυψε από την επίσκεψη Ερντογάν, τις συνομιλίες και τις δημόσιες τοποθετήσεις των ηγετών, είναι ότι οι δύο πλευρές αποφασίζουν να μιλήσουν πλέον ανοιχτά για όλα τα τα θέματα που αποτελούν αντικείμενο τριβών και αντιπαραθέσεων επί δεκαετίας, επιδιώκοντας να επιτύχουν συγκλίσεις και να βρουν τρόπους επίλυσης.
Στη διαδικασία αυτή μπορεί να προκύψουν εντάσεις, αλλά παράλληλα θα γίνονται βήματα συνεννόησης, που θα ενισχύεται με τη διεύρυνση της οικονομικής συνεργασίας.
Ενδεικτικό των αποτελεσμάτων που μπορεί να προκύψουν, είναι το γεγονός ότι ακόμη και στο θέμα της Συνθήκης της Λωζάνης που είχε γίνει «σημαία» του Ερντογάν τις τελευταίες μέρες, υπήρξε ήδη κάποια υπαναχώρηση και ένδειξη διαλλακτικότητας από πλευράς του Τούρκου ηγέτη: Ο Τούρκος πρόεδρος δεν αντέδρασε και άφησε ασχολίαστη τη δήλωση του πρωθυπουργού Αλ. Τσίπρα, που είπε ότι «από τις συζητήσεις και τις δηλώσεις κατάλαβε πώς ο κ. Ερντογάν δεν ζητά αναθεώρηση της Συνθήκης, αλλά σωστή εφαρμογή της».
Οι δηλώσεις
Με ξεκάθαρο τρόπο, αλλά χωρίς εντάσεις και υψηλούς τόνους, ο Αλέξης Τσίπρας και ο Ταγίπ Ερντογάν μίλησαν δημόσια για όλα τα ανοιχτά ζητήματα, επισημαίνοντας τις διαφωνίες και εκθέτοντας τη διαφορετική προσέγγιση που έχουν στα «ακανθώδη» ζητήματα.
Στην κοινή συνέντευξη Τύπου που έδωσαν μετά τη συνάντηση αναφέρθηκαν σε πληθώρα θεμάτων, εστιάζοντας στη Συνθήκη της Λωζάνης, τις διαφορές στο Αιγαίο, τα μειονοτικά, το Κυπριακό και το προσφυγικό.
Ξεκινώντας τις δηλώσεις του, ο Αλέξης Τσίπρας ξεκαθάρισε ότι η όποια συζήτηση γίνεται στη βάση της Συνθήκης της Λωζάννης, η οποία δεν ανατρέπεται και δεν αναθεωρείται.
Ο Αλέξης Τσίπρας ξεκίνησε αναφερόμενος στη Συνθήκη της Λωζάννης και σημειώνοντας ότι αυτή «αναφέρεται ρητά στα θέματα του Αιγαίου και τον μειονοτήτων και μπορούμε να μιλάμε χτίζοντας μια σχέση εμπιστοσύνης».
«Υπάρχει ανάγκη να εκσυγχρονιστούν οι σχέσεις μας. Ο εκσυγχρονισμός αυτός μπορεί να πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο του απόλυτου σεβασμού στο πλαίσιο της Συνθήκης της Λωζάννης. Οι σχέσεις μας πρέπει να ανταποκρίνονται και στις ανάγκες των λαών μας»,
Συνεχίζοντας ο κ. Τσίπρας μίλησε για την τουρκική παραβατικότητα στο Αιγαίο τονίζοντας ότι «πρέπει να τερματιστεί. Οι εμπλοκές στο Αιγαίο αποτελούν κίνδυνο για τις σχέσεις μας. Δεν συνάδει με το καλό κλίμα το γεγονός ότι εν έτει 2017 επικρέμεται από πάνω μας η έννοια του casus belli».
Το διεθνές δίκαιο και οι παραβιάσεις στο Αιγαίο
O πρωθυπουργός υπογράμμισε ότι «διανύουμε μια περίοδο γεμάτη εντάσεις και προκλήσεις. Πιστεύουμε ότι είναι ακόμα πιο σημαντικό τώρα να ενισχύσουμε τους διαύλους επικοινωνίας μας. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο στη βάση του διεθνούς δικαίου. Είναι ανάγκη οι σχέσεις μας να εκσυγχρονιστούν, να συμβάλλουν στην σταθερότητα της περιοχής. Αλλά αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο στο πλαίσιο απόλυτου σεβασμού του διεθνούς δικαίου, της Συνθήκης της Λωζάννης».
Αναφερόμενος στις εντάσεις στο Αιγαίο, ο κ. Τσίπρας τόνισε ότι «οι παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου από τουρκικά αεροσκάφη συνιστούν απειλή» και υπογράμμισε ότι «για την μείωση των εντάσεων στο Αιγαίο συμφωνήσαμε, με δική μας πρωτοβουλία, να ξεκινήσουν πάλι οι συνομιλίες για οικοδόμηση μέτρων εμπιστοσύνης».
Ο πρωθυπουργός επισήμανε ότι «υπογράμμισα τις πάγιες θέσεις μας για μια δίκαιη και βιώσιμη λύση στο Κυπριακό, στο πλαίσιο που έχει θέσει ο ΓΓ του ΟΗΕ.».
Για το προσφυγικό σημείωσε ότι «συμφωνήσαμε σε μέτρα για ακόμα πιο αποτελεσματική συνεργασία των αρχών μας για εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας, που έχει βοηθήσει και έχει αποτρέψει θανάτους στο Αιγαίο».
Ο κ. Τσίπρας «έβαλε πάγο» στα αιτήματα της Τουρκίας για έκδοση των Τούρκων αξιωματικών, ξεκαθαρίζοντας ότι «η Ελλάδα είναι η χώρα της δημοκρατίας και της ελευθερίας. Δεν μπορεί να υποστηρίζει πραξικοπηματίες. Αλλά ως κράτος δικαίου, τηρούμε την διάκριση των εξουσιών. Οι αποφάσεις της δικαιοσύνης γίνονται απόλυτα σεβαστές από όλους μας». Τόνισε επίσης ότι «η Ελλάδα στηρίζει και θα στηρίζει σταθερά μια δημοκρατική Τουρκία που θα κοιτάει προς την Ευρώπη. Ελπίζουμε σύντομα η Τουρκία να επιστρέψει σε δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις».
Κλείνοντας, ο Έλληνας πρωθυπουργός τόνισε ότι «για την Ελλάδα το 2018 είναι μια χρονιά ορόσημο, γιατί ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο. Είναι ευκαιρία να συνδράμουμε για το καλύτερο δυνατό κλίμα μεταξύ των δύο λαών», ενώ «πέταξε το μπαλάκι» στον Τούρκο ηγέτη, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Σας προσκαλώ να ανοίξουμε νέο κεφάλαιο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, που δεν θα βασίζονται σε καχυποψία και προκλήσεις, αλλά σε στέρεα θεμέλια. Αν δεν το αποδεχτείτε, φοβάμαι ότι θα αποβεί σε βάρος των λαών μας και των ευρω-τουρκικών σχέσεων».
Ερντογάν: Δεν έχουμε διεκδικήσεις
Από την πλευρά του, ο κ. Ερντογάν έδωσε έμφαση στη Συνθήκη της Λωζάννης ανοίγοντας όλα τα πιθανά και απίθανα ζητήματα που σχετίζονται με αυτή - από τις μειονότητες μέχρι την εκλογή του μουφτή. Σημείωσε ότι η Τουρκία δεν έχει εδαφικές διεκδικήσεις έναντι άλλης χώρας.
Παράλληλα, επανέλαβε το αίτημά του για έκδοση των Τούρκων αξιωματικών, λέγοντας μάλιστα ότι η Τουρκία έχει καταργήσει τη θανατική ποινή και τα βασανιστήρια, ενώ προκλητικός εμφανίστηκε και για το Κυπριακό, λέγοντας ότι «για το Κυπριακό είμαστε και οι δύο εγγυήτριες δυνάμεις. Πάντα αναθέταμε το θέμα στους ΥΠΕΞ και μετά κάναμε συναντήσεις στο Νταβός αλλά τελευταία στιγμή η ελληνοκυπριακή πλευρά ζήτησε να αποχωρήσει από τις συνομιλίες».
Μάλιστα, ο Ερντογάν σημείωσε με νόημα ότι «υπάρχουν θέματα που μπορούν να θεωρηθούν υπεκφυγές. Όπως τα θέματα του Αιγαίου. Είναι δυσεπίλυτα ίσως, αλλά μπορούν να λυθούν με διαπραγματευτικές συνομιλίες. Πρέπει να κοιτάμε το γεμάτο μέρος του ποτηριού και να προχωρήσουμε».
Παράλληλα, αναφερόμενος στο προσφυγικό ο Τούρκος πρόεδρος είπε ότι «η Τουρκία φιλοξενεί αυτή τη στιγμή 3 εκατ. πρόσφυγες. Οι επενδύσεις που έχει κάνει από τον προϋπολογισμό της είναι 30 δισ. δολάρια. Τα 800 εκατ. που έχει δώσει η ΕΕ πηγαίνουν στην Ερυθρά Ημισέληνο, όχι σε εμάς».
