Πολιτική

Τουρκικό πραξικόπημα... Μυστικές πτυχές της πιο σκοτεινής νύχτας για την Τουρκία


Στις 23.00 της Παρασκευής 15 Ιουλίου 2016, τμήμα του τουρκικού στρατού έκανε πραξικόπημα εναντίον της πλέον αμφιλεγόμενης προσωπικότητας της Τουρκίας, του ανθρώπου που κατάφερε να μετατρέψει μια αδύναμη χώρα που βρισκόταν υπό την επιρροή στρατηγών ελεγχόμενων από ξένες δυνάμεις, σε μια χώρα δυνατή στρατιωτικά, οικονομικά και πολιτικά σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, σε μια χώρα που κινείται βάσει των συμφερόντων της, με μια κρατική ηγεσία που υποστηρίζεται από τον τουρκικό λαό που είναι διατεθειμένος να θυσιαστεί για την επιβίωσή της: στην Τουρκία του AKP.

Γράφει η Εύα Ι. Κουλουριώτη*

Η αλληλουχία των γεγονότων του πραξικοπήματος

Στις 23.00, οι δρόμοι στην Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα έκλεισαν από τα τανκς και τους στρατιώτες που αναπτύχθηκαν όχι μόνο σε αυτές αλλά και στις πόλεις Αντιόχεια, Σμύρνη, Αττάλεια, Άδανα. Τα μεσάνυχτα ακριβώς, μια στρατιωτική ομάδα πραξικοπηματιών εισέβαλε στο τουρκικό κρατικό τηλεοπτικό κανάλι TRT στην Άγκυρα ελέγχοντάς το και έδωσε την πρώτη ανακοίνωση του πραξικοπήματος η οποία ανέφερε:

• Ο τουρκικός στρατός κάνει πραξικόπημα εναντίον της τουρκικής κυβέρνησης και του Προέδρου της.

• Η χώρα βρίσκεται υπό στρατιωτικό νόμο.

• Θα σχηματισθεί ένα Συμβούλιο Ειρήνης για να κυβερνήσει τη χώρα που θα αποτελείται από αξιωματικούς του στρατού.

• Απαγορεύεται η κυκλοφορία σε όλη την τουρκική επικράτεια.

Στις 00:30 η εντολή του επικεφαλής των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών Hakan Fidan προς τους αξιωματικούς της ασφάλειας και της αστυνομίας ήταν: "Πολεμήστε μέχρι θανάτου". Λίγα λεπτά μετά, ο Τούρκος πρόεδρος Erdoğan εμφανίζεται σε ένα ιδιωτικό τουρκικό κανάλι μέσω κλήσης βίντεο, επιβεβαιώνοντας ότι είναι καλά και ότι αυτό που συμβαίνει είναι ένα πραξικόπημα από ένα μικρό μέρος του στρατού, ζητάει, δε, από τον τουρκικό λαό να βγει στους δρόμους, στις πλατείες και τα αεροδρόμια για να αντισταθεί.

Δεν πήρε πολύ χρόνο από την επικοινωνία Erdoğan για βγούν χιλιάδες άνθρωποι γεμίζοντας τις πλατείες και να διώξουν τους πραξικοπηματίες από το αεροδρόμιο Ατατούρκ. Η κατάσταση, μετά από αυτό, άρχισε να ανατρέπεται σταδιακά υπέρ της νόμιμης κυβέρνησης. Εν τω μεταξύ, διεξάγονταν μάχες στον αέρα και στο έδαφος.

Ένας πραγματικός πόλεμος λάμβανε χώρα στην Άγκυρα, που δεν καλύφθηκε από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Σε αυτήν την κρίσιμη στιγμή, ο διοικητής της 1ης Στρατιάς Salih Zeki Çolak ανακοίνωσε ότι αυτό το στρατιωτικό πραξικόπημα δεν περιλαμβάνει το σύνολο του στρατού και ότι o ίδιος και oi στρατιώτες του θα παραμείνουν στην υπηρεσία της νόμιμης κυβέρνησης. Η δήλωση αυτή έδωσε μεγάλη ώθηση προς τον Τουρκικό λαό και στην κυβέρνηση Erdoğan. Στις 05.00, μετά την μεγαλύτερη νύχτα για τη σύγχρονη Τουρκία και τη ζωή του Erdoğan, εμφανίστηκε στο αεροδρόμιο Ατατούρκ κάνοντας δήλωση στα μέσα ενημέρωσης, επιβεβαιώνοντας ότι το πραξικόπημα απέτυχε και ζήτησε από τον τουρκικό λαό να παραμείνει στους δρόμους και τις πλατείες.

Παρ' όλες τις λεπτομέρειες που ανέφερα και παρακολουθήσαμε από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, εξακολουθούν να υπάρχουν πτυχές των γεγονότων  που δεν έχουν δημοσιευθεί ή δεν τους έχει δοθεί έμφαση. Θα αναφέρω μερικά από αυτά, ενώ πολλά άλλα θα αποκαλυφθούν τις επόμενες ημέρες. Τέλος,  θα προσπαθήσω να απαντήσω στο ερώτημα που ο καθένας έχει στο μυαλό του και αναρωτιέται: Ήταν αυτό το πραξικόπημα κατασκευασμένο από τον Erdoğan και την κυβέρνησή του ή ήταν πραγματικό πραξικόπημα που υποστηρίζεται από διεθνείς δυνάμεις;

Άγνωστες λεπτομέρειες του χρονικού του πραξικοπήματος

17:00 της 15ης Ιουνίου. Στρατιωτική ειδική δύναμη των πραξικοπηματιών εισέβαλε στο κτίριο του Γενικού Επιτελείου του Στρατού και συνέλαβε τον Αρχηγό του Hulusi Akar διακόπτοντας κάθε δυνατότητα επαφής μαζί του.

19:00 Ο Recep Tayyip Erdoğan βρισκόταν για το Σαββατοκύριακο σε ξενοδοχείο στην περιοχή του Marmaris. Έλαβε ένα τηλεφώνημα από τον αρχηγό της ασφάλειας Hakan Fidan, που τον ενημέρωσε ότι είχε χάσει την επαφή με τον Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου και του ζήτησε να μετακινηθεί σε άλλη τοποθεσία. Στο ίδιο χρονικό διάστημα, ο Hakan Fidan έδωσε εντολή να διακοπούν οι επικοινωνίες στην περιοχή Marmaris για δύο ώρες.

19:30 Τρία ελικόπτερα προσγειώνονται κοντά στο ξενοδοχείο του προέδρου Erdoğan και τα πληρώματα συγκρούονται με την ασφάλεια του. Μόλις λίγα λεπτά πριν, ο Erdoğan είχε ήδη φύγει. Η επίθεση απέτυχε, ένα από τα ελικόπτερα καταρρίφθηκε και όλοι οι επιβαίνοντες αξιωματικοί σκοτώθηκαν (ο πιλότος αυτού του ελικοπτέρου ήταν ο ίδιος πιλότος που κατέρριψε το ρωσικό αεροσκάφος, το Νοέμβριο του 2015 που ήταν η αιτία να διακοπούν οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών και ο οποίος ήταν μέλος του κινήματος του Fethullah Gülen που υποστηρίζεται από τους Αμερικανούς). Το δεύτερο ελικόπτερο ήταν αυτό που ζήτησε άσυλο στην Ελλάδα και το τρίτο εξακολουθεί να αγνοείται.

20:00 Οκτώ στρατιωτικά μεταγωγικά αεροσκάφη και δύο αεροσκάφη Boeing ΚC-135 που χρησιμοποιούνται για τον εφοδιασμό καυσίμων προσγειώνονται στο αεροδρόμιο της Malatya, το οποίο και ελέγχουν πλέον. 

21:30 Το πραξικόπημα ξεκινάει. Οι πρώτες στρατιωτικές κινήσεις στην Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη αρχίζουν.

22:00 Φθάνουν διαταγές των ηγετών πραξικοπήματος προς τους στρατιώτες να πυροβολήσουν και να σκοτώσουν οποιονδήποτε αστυνομικό ή μέλος της ασφάλειας προσπαθήσει να τους σταματήσει.

00:00 Ένα ελικόπτερο που συμμετέχει στο πραξικόπημα, επιτίθεται στο κτίριο της ασφάλειας στην Άγκυρα, όπου την ώρα εκείνη βρισκόταν ο Hakan Fidan. Βομβάρδισε μια φορά. Αμέσως ένα F-16 το κατέρριψε και ο Hakan Fidan μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη.

00:30 Η αμερικανική πρεσβεία στην Άγκυρα εκδίδει Μήνυμα Έκτακτης Ανάγκης για τους πολίτες των ΗΠΑ, χαρακτηρίζοντας το πραξικόπημα ως "Τουρκική Εξέγερση". Με αυτό το μήνυμα ενημέρωσε τους Αμερικανούς πολίτες στην Τουρκία ότι στη χώρα έχει επιβληθεί στρατιωτικός νόμος και απαγόρευση κυκλοφορίας και έδωσε οδηγίες για την ασφάλειά τους (φωτογραφία).

Η ώρα του πραξικοπήματος είχε προγραμματιστεί να είναι 03.00 τη νύχτα και να ανακοινωθεί το πρωί. Αλλά, η πληροφορία ότι ο επικεφαλής της ασφάλειας έχει ανακαλύψει ότι ο Γενικός Επιτελάρχης εξαφανίστηκε, τους ανάγκασε να δράσουν νωρίτερα.

Οι αριθμοί των θυμάτων μέχρι αυτή τη στιγμή είναι υψηλότεροι από ό, τι έχει ανακοινωθεί. Βάσει των πηγών μου, νεκροί είναι περισσότεροι από 300 πολίτες και 400 στρατιωτικοί, ενώ υπάρχει μεγάλος αριθμός νεκρών από την ασφάλεια που δεν έχει ανακοινωθεί και περίπου 3.000 τραυματίες.

12.00 της 16ης Ιουνίου. Ειδική δύναμη της τουρκικής ασφάλειας με εντολή του επικεφαλής Hakan Fidan συνέλαβε το στρατιωτικό επικεφαλής της επαρχίας Hatay. Αμέσως μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη και άρχισε να ανακρίνεται. Από τις πηγές μου γνωρίζω ότι, παραδέχθηκε ότι πριν τρεις μήνες ξεκίνησαν μυστικές συναντήσεις μεταξύ των αξιωματικών που οργάνωσαν το πραξικόπημα μέσα στη ΝΑΤΟϊκή αεροπορική βάση του Incirlik με την παρουσία αξιωματικών που ανήκουν στις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις και οι οποίοι εκπαίδευσαν και καθοδήγησαν τους πιλότους που βομβάρδισαν την Άγκυρα και επιτέθηκαν στο ξενοδοχείο όπου διέμενε ο Erdoğan. Είπε, επίσης, ότι υπάρχει μια λίστα 80 ατόμων από πολιτικούς και αξιωματικούς, έτοιμους να κυβερνήσουν τη χώρα. Οι πληροφορίες σχετικά με το σημείο που βρισκόταν Erdoğan δόθηκαν από τον γραμματέα του επί στρατιωτικών θεμάτων που ήταν ένα από τα μέλη των πραξικοπηματιών και συνελήφθη την επόμενη μέρα.

Οι διεθνείς επιπλοκές πριν από το πραξικόπημα 

Κατά τη διάρκεια των μηνών που προηγήθηκαν του αποτυχημένου πραξικοπήματος στην Τουρκία, γίναμε μάρτυρες μιας κατάστασης πολιτικών εντάσεων με άλλες χώρες. Οι ισραηλινοτουρκικές σχέσεις  ήταν τεταμένες μέχρι την εβδομάδα πριν από το πραξικόπημα, όταν υπεγράφη συνολική συμφωνία επίλυσης διαφορών που όμως δεν ήρε την ένταση μεταξύ τους. Οι ιρανο-τουρκικές σχέσεις βρίσκονταν στο χειρότερο σημείο τους. Η συριακή κρίση σχηματίζει ένα μεγάλο τοίχο μεταξύ των δύο χωρών, καθώς η Τουρκία υποστηρίζει την συριακή αντιπολίτευση και το Ιράν υπερασπίζεται και υποστηρίζει τον Assad. Έγινε συμφωνία μεταξύ της Τουρκίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να σταματήσει τη ροή των προσφύγων, ένα καλό βήμα προς τα εμπρός για τη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ της Τουρκίας και της Ευρώπης, αλλά αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι αυτή η σχέση είναι ακόμη εύθραυστη, αφού η συμφωνία τελεί υπό μελέτη και δεν εφαρμόζεται στην κυριολεξία από την ευρωπαϊκή πλευρά.

Η διάσπαση των ρωσοτουρκικών σχέσεων είχε φτάσει στο έπακρο, μετά την κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους στο βόρειο τμήμα της Συρίας. Δύο εβδομάδες πριν από το πραξικόπημα, οι δύο πλευρές άρχισαν να προσεγγίζουν η μια την άλλη. Η προσέγγιση αυτή ήταν ένα σοκ για την αμερικανική πλευρά. Έχω αναφερθεί σε προηγούμενο άρθρο μου με τίτλο "Επίθεση στο αεροδρόμιο Ατατούρκ… Ανάμεσα σε μυστικές συναντήσεις και διεθνείς εμπλοκές", στις λεπτομέρειες για το τι συνέβαινε κάτω από το τραπέζι μεταξύ Τούρκων, Ρώσων και Αμερικανών. Αν γυρίσουμε ένα μήνα πίσω, ο Αμερικανός γερουσιαστής Richard Black δήλωσε ότι: "Η τουρκική κυβέρνηση υπό την ηγεσία του Erdoğan είναι πολύ επικίνδυνη για τις ΗΠΑ. Ο Erdoğan σχεδιάζει να δημιουργήσει μια νέα Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αν θα υπάρξει ένα πραξικόπημα από τον τουρκικό στρατό, εμείς θα τo υποστηρίξουμε". Γενικά, η Τουρκία υπό την διακυβέρνηση Erdoğan δεν είναι αρεστή στη Δύση και αν το πραξικόπημα ήταν επιτυχές, δεν θα βλέπαμε ιδιαίτερη στενοχώρια από τους ηγέτες των δυτικών χωρών.

Τίποτα μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου δεν θα είναι όπως πριν 

Είναι αφελές το ότι μερικοί δυτικοί πολιτικοί πιστεύουν ότι ο ίδιος ο Erdoğan μπορεί να είναι πίσω από την απόπειρα πραξικοπήματος. Ο αριθμός των στρατηγών που συμμετείχαν καταδεικνύει το μέγεθος της επιχείρησης. Περισσότεροι από δέκα χιλιάδες στρατιώτες, καθώς και μεγάλη αεροπορική δύναμη συμμετείχε στην εν λόγω διαδικασία και η ζωή του Τούρκου προέδρου τέθηκε σε μεγάλο κίνδυνο. Όσοι παρακολούθησαν την ομιλία του Erdoğan το επόμενο πρωί και τις επόμενες δύο ημέρες, διαπίστωσαν ότι εξακολουθεί να αισθάνεται τόσο πολύ σε κίνδυνο που ικέτευσε τον τουρκικό λαό να παραμείνει στις πλατείες, μέχρι να βεβαιωθεί ότι η απόπειρα του πραξικοπήματος έχει καταπνιγεί οριστικά.

Τελικά, το χτύπημα που δεν σε σκοτώνει, σε κάνει πιο δυνατό. Αναλύοντας τα δεδομένα, βλέπω ότι η εξωτερική και εσωτερική πολιτική της Τουρκίας δεν θα παραμείνει η ίδια. Επιπλέον, εξακολουθώ να πιστεύω ότι ο κίνδυνος για τον Erdoğan προσωπικά και την κυβέρνησή του δεν τελείωσε. Ο Erdoğan γνωρίζει με βεβαιότητα ποιος ήταν πίσω από την απόπειρα πραξικοπήματος και ξέρει πολύ καλά τι πρέπει να κάνει. Το κλείσιμο της βάσης του Incirlik λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση του πραξικοπήματος ήταν η πρώτη αντίδρασή του εναντίον της αμερικανικής ηγεσίας. Τις επόμενες ημέρες θα γίνουμε μάρτυρες μεγαλύτερης έντασης μεταξύ των δύο χωρών και, επίσης, θα δούμε αλλαγές στο συριακό πεδίο και τις τουρκικές συμφωνίες με την Ευρωπαϊκή Ένωση.

 

*Η Εύα Ι. Κουλουριώτη είναι επιχειρηματίας και πολιτική αναλύτρια, ειδική στη Μέση Ανατολή.

Facebook: @evakoulouriotis, Twitter: @evacool_f

Ακολουθήστε το Sofokleousin.gr στο Google News
και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις