Με αφορμή την πανδημία του κορονοϊού COVID-19, η οποία πλήττει ολόκληρο τον πλανήτη και τα πλείστα προβλήματα, που έχουν δημιουργηθεί εξ αιτίας της αναστολής λειτουργίας πολλών κλάδων της οικονομίας, το Διεθνές Εμπορικό Επιμελητήριο ( ICC) δημοσίευσε τις νέες ρήτρες ανωτέρας βίας και τις ρήτρες περί απρόβλεπτης μεταβολής των συνθηκών, (ICC Force Majeure and Hardship Clauses 2020 - March 2020).
Οι νέες ρήτρες ουσιαστικά επικαιροποιούν τις υφιστάμενες (έκδοση έτους 2003), «προσφέροντας μία καλύτερη και απλούστερη παρουσίαση, αλλά και διευρυμένες επιλογές, που καλύπτουν τις διάφορες εκτεταμένες ανάγκες των επιχειρήσεων και των εταιρειών, με βάση τα νέα δεδομένα, που έχει διαμορφώσει η πανδημία του κορονοϊού COVID -19» όπως εξηγεί σε ανάρτησή του στην ηλεκτρονική σελίδα του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών ο νομικός συνεργάτης του επιμελητηρίου Στάθης Σταματελόπουλος.
Όπως σημειώνεται στη σχετική δημοσίευση: στην Ελλάδα η υφιστάμενη νομοθεσία (Αστικός και Εμπορικός Κώδικας) παρέχουν επαρκές πλαίσιο προστασίας σε περιπτώσεις γεγονότων, που συνιστούν ανωτέρα βία και απρόβλεπτη μεταβολή των συνθηκών, η εξειδίκευση δε των σχετικών όρων αποτελεί έργο του Δικαστή και διαμορφώνεται μέσα από τη νομολογία των Δικαστηρίων μας.
Πιο αναλυτικά, όπως αναφέρει ο κ. Σταματελόπουλος, όλες τις εμπορικές συμβάσεις συνηθίζεται να τίθενται μεταξύ άλλων και ρήτρες, που αφορούν την περίπτωση ανωτέρας βία , αλλά και αυτή της απρόβλεπτης μεταβολής των συνθηκών, η πλήρωση των οποίων διαφοροποιεί τις συμβατικές υποχρεώσεις και τα δικαιώματα των συμβαλλομένων μερών. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό, όπως σημειώνεται, να εξειδικεύονται και να επικαιροποιούνται κάθε φορά οι όροι και οι προϋποθέσεις, υπό τις οποίες θεωρείται ότι, πληρούνται οι σχετικές ρήτρες, ώστε τα συμβαλλόμενα μέρη να γνωρίζουν εκ των προτέρων, ποια γεγονότα μπορεί να θεωρηθούν, ως γεγονότα ανωτέρα βίας, ή γεγονότα που επιφέρουν απρόβλεπτη μεταβολή των συνθηκών, υπό τις οποίες καταρτίστηκε μία σύμβαση, με αποτέλεσμα να καθίσταται αδύνατη, ή να παρεμποδίζεται ουσιωδώς η εκπλήρωση των συμβατικών υποχρεώσεων των μερών.
Οι ρήτρες αυτές σκοπό έχουν να παρέχουν στις επιχειρήσεις σχέδια όρων για συμβάσεις, προσαρμοσμένους σε απρόβλεπτα γεγονότα, όπως η εμφάνιση της πανδημίας του κορονοϊού COVID-19. Μάλιστα έχει προβλεφθεί από την σχετική ανακοίνωση και επικαιροποίηση, στην οποία προέβη το Διεθνές Εμπορικό Επιμελητήριο, τόσο η εκτεταμένη - αναλυτική μορφή της σχετικής ρήτρας, όσο και η συνοπτική μορφή αυτής, από τις οποίες τα συμβαλλόμενα μέρη μπορούν να επιλέξουν (Long form - Short form ).
Κατ' αρχήν, η ρήτρα Ανωτέρας Βίας των κανόνων του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου (ICC), ακολουθεί την δομή της αντίστοιχης ρήτρας του 2003, αλλά την απλουστεύει και την καθιστά πιο φιλική προς τον χρήστη. Η νέα ρήτρα περιλαμβάνει τους ορισμούς της ¨ανωτέρας βίας¨ και του ¨θιγόμενου μέρους¨, καθώς και τίτλους στις σχετικές παραγράφους . Οι συνθήκες για την επέλευση του γεγονότος της ανωτέρας βίας διατηρούνται μόνο με ορισμένες αλλαγές στην διατύπωση και ειδικότερα έχουν ως εξής:
- το εμπόδιο πρέπει να είναι εκτός της σφαίρας ελέγχου του θιγόμενου μέρους / συμβαλλομένου.
- δεν είναι λογικά δυνατόν να προβλεφθεί κατά τη σύναψη της σύμβασης και
- οι συνέπειες του εμποδίου δεν θα μπορούσαν να αποφευχθούν, ή να ξεπεραστούν από το θιγόμενο μέρος .
Για να θεωρηθεί ένα γεγονός, ως ανωτέρα βία, βάση της ρήτρας ανωτέρας βίας των κανόνων του ICC 2020 πρέπει να συρρέουν σωρευτικά οι ως άνω τρεις προϋποθέσεις.
Η τρίτη παράγραφος της ρήτρας ανωτέρας βίας των κανόνων του ICC 2020 περιλαμβάνει έναν κατάλογο γεγονότων, που θεωρείται ότι, πληρούν τις προϋποθέσεις για να χαρακτηριστούν, ως γεγονός ανώτερης βίας. Πέρα από αυτά τα γεγονότα, που αναφέρονται ενδεικτικά στον κατάλογο, τα μέρη μπορούν να προσθέσουν και άλλα γεγονότα (π.χ. η προσθήκη της πανδημίας), ως περιστατικά, που συνιστούν ανωτέρα βία. Εάν συμβεί κάποιο από τα αναφερθέντα γεγονότα, το ενδιαφερόμενο μέρος απαλλάσσεται από την υποχρέωση να αποδείξει τους όρους των α) και β) ως άνω αναφερομένων στοιχείων. Σε μία τέτοια περίπτωση, το ενδιαφερόμενο μέρος πρέπει να αποδείξει μόνο ότι, οι συνέπειες αυτού του γεγονότος δεν θα μπορούσαν εύλογα να αποφευχθούν, ή να ξεπεραστούν. Σε μία χρονική στιγμή, που όλος ο κόσμος αγωνίζεται σήμερα εναντίον του κορονοϊού COVID-19 αξίζει να σημειωθεί ότι, ο κατάλογος περιλαμβάνει πλέον και τις επιδημίες.
Οι ρήτρες ανωτέρας βίας και απρόβλεπτης μεταβολής των συνθηκών των κανόνων του ICC 2020 συντάχθηκαν και υπό συνοπτική μορφή (The ICC Force Majeure Clause Short Form). Η συνοπτική μορφή περιλαμβάνει τα κύρια στοιχεία της αναλυτικής ρήτρας, αλλά το κάνει μόνο σε τρεις παραγράφους. Όπου από τα συμβαλλόμενα μέρη έχει επιλεγεί η συνοπτική αυτή μορφή, για ό,τι δεν προβλέπεται από αυτή τη ρήτρα, εφαρμόζεται η αναλυτική μορφή της ρήτρας. Προορίζεται για συμβαλλομένους, που επιθυμούν να ενσωματώσουν στη σύμβαση τους ένα ισορροπημένο και σωστά διατυπωμένο όρο, που καλύπτει τα πιο σημαντικά ζητήματα, τα οποία μπορεί να προκύψουν στο πλαίσιο αυτό. Η συνοπτική αυτή μορφή της ρήτρας είναι ιδιαίτερα κατάλληλη για χρήση από τις ΜΜΕ.
Τέλος, με την επικαιροποίηση του 2020, επίσης γίνεται αναθεώρηση στην ρήτρα περί απρόβλεπτης μεταβολής των συνθηκών ( ICC Hardship Clause 2020). Οι λύσεις που υιοθετούν οι Εθνικές νομοθεσίες, ως προς το θέμα αυτό, διαφέρουν σημαντικά από χώρα σε χώρα. Προκειμένου να αυξηθεί η βεβαιότητα, τα μέρη μπορούν να προβλέψουν για την κατάσταση αυτή στη σύμβαση τους, ανεξάρτητα από το δίκαιο, που διέπει τη σύμβαση. Η ρήτρα περί απρόβλεπτης μεταβολής των συνθηκών του ICC σκοπεύει να ικανοποιήσει αυτή την ανάγκη, μέσω μίας τυποποιημένης ρήτρας, που μπορεί να συμπεριληφθεί στη σύμβαση. Λαμβάνοντας πάντα υπόψη τη γενική τάση, να προσπαθήσουμε να διατηρήσουμε τη σύμβαση, όπου αυτό είναι δυνατόν.
Το Διεθνές Εμπορικό Επιμελητήριο περιλαμβάνει τρεις εναλλακτικές λύσεις στη Ρήτρα περί απρόβλεπτης μεταβολής των συνθηκών στους κανόνες του 2020, με την επιφύλαξη ότι, τα μέρη δεν θα έχουν συμπεριλάβει εναλλακτικούς συμβατικούς όρους, δηλαδή : α) ότι το μέρος που επικαλείται τη ρήτρα της απρόβλεπτης μεταβολής των συνθηκών δικαιούται να καταγγείλει τη σύμβαση, β) ότι οποιοδήποτε μέρος δικαιούται να ζητήσει από το Δικαστή, ή τον Διαιτητή, να προσαρμόσει τη σύμβαση, ή να την καταγγείλει και γ) ότι κάθε μέρος δικαιούται να ζητήσει από τον Δικαστή, ή τον Διαιτητή την καταγγελία της σύμβασης.
Επισημαίνεται ότι, οι σχετικές ρήτρες είναι σημαντικές και επηρεάζουν την εξέλιξη και εκτέλεση κάθε διεθνούς εμπορικής σύμβασης, αντίστοιχες δε ρήτρες, προβλέπονται και από την εθνική νομοθεσία των κρατών, ενώ και στην Ελλάδα η υφιστάμενη νομοθεσία (Αστικός και Εμπορικός Κώδικας) παρέχουν επαρκές πλαίσιο προστασίας σε περιπτώσεις γεγονότων, που συνιστούν ανωτέρα βία και απρόβλεπτη μεταβολή των συνθηκών, η εξειδίκευση δε των σχετικών όρων αποτελεί έργο του Δικαστή και διαμορφώνεται μέσα από τη νομολογία των Δικαστηρίων μας.
«Απομένει να δούμε στο μέλλον και μετά το πέρας της σχετικής πανδημίας, πώς θα κριθούν από το δικαστήρια της χώρας μας αρκετές υποθέσεις, που θα αχθούν ενώπιον τους και στις οποίες αρκετοί συμβαλλόμενοι θα επικαλούνται την πανδημία του κορονοϊού COVID -19, ως λόγο ανωτέρας βίας, ή ως λόγο που επέφερε απρόβλεπτη μεταβολή των συνθηκών, σε τρόπο ώστε, να επιβάλλεται η διαφοροποίηση των όρων μίας σύμβασης» καταλήγει η σχετική ανάρτηση.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
