Τις προκλήσεις, ακόμη και σε υπαρξιακό επίπεδο, που καλείται να αντιμετωπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση μετά τη θερινή ανάπαυλα, παρουσιάζει σε ανάλυσή του το πρακτορείο Reuters.
«Ζαλισμένη» από την απόφαση της Βρετανίας να αποχωρήσει, η ΕΕ βρίσκεται ακόμη μπροστά σε μια πολυεπίπεδη κρίση: προσφυγικό, εύθραυστη οικονομία, εχθρική Ρωσία και τους Βρετανούς πιο παράξενους από ποτέ.
Ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλωντ Γιούνκερ στην ετήσια ομιλία του στο Ευρωκοινοβούλιο στις 14 Σεπτεμβρίου θα μπορούσε εύκολα να επαναλάβει την περσινή προειδοποίησή του: Η ΕΕ έχει μια τελευταία ευκαιρία να σώσει τον εαυτό της από μια παλίρροια εθνικισμών που θα οδηγήσουν σε φυγόκεντρες τάσεις.
Την προηγούμενη εβδομάδα, οι εναπομείνοντας «Τρεις Μεγάλοι» της ΕΕ, δηλαδή η γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ και ο Ιταλός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντζι ένιωσαν την ανάγκη να ανανεώσουν τους «όρκους πίστης» στην πηγή της ΕΕ, το νησάκι Βεντοτένε στην Ιταλία, όπου το 1941 φυλακισμένοι από το καθεστώς του Μουσολίνι έγραψαν το μανιφέστο για την ενωμένη Ευρώπη.
Το γεγονός ότι συναντήθηκαν στο κατάστρωμα του αεροπλανοφόρου Γκαριμπάλντι ενίσχυσε την εντύπωση περί «πολιορκημένων ηγετών» που σπεύδουν για την υπεράσπιση της ΕΕ έχοντας μπροστά τους ένα δύσκολο πολιτικό ημερολόγιο με πολλά εμπόδια.
Αρχικά οι ηγέτες της ΕΕ θα βρεθούν στην Μπρατισλάβα, σε μια Σύνοδο χωρίς τη Βρετανία, για να σχεδιάσουν την μετά Brexit εποχή.
Στις 2 Οκτωβρίου θα διεξαχθεί στην Ουγγαρία το δημοψήφισμα που έχει εξαγγείλλει ο ακροδεξιός πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπάν, προκειμένου να απορριφθεί η συμφωνία μεταξύ των χωρών της ΕΕ για την μετεγκατάσταση των προσφύγων.
Στις 8 Νοεμβρίου ο Ορμπάν ελπίζει σε νίκη του «γεναίου», όπως τον χαρακτηρίζει, Ντόναλντ Τραμπ στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ. Μια νίκη του Τραμπ αναμένεται να πλήξει περαιτέρω τις ήδη εύθραυστες σχέσεις με τη Ρωσία, την ώρα που οι κυβερνήσεις της ΕΕ συζητούν αναθεώρηση των κυρώσεων κατά της Μόσχας για το ζήτημα της Ουκρανίας. Μια νίκη Τραμπ αναμένεται ακόμη να προκαλέσει νέα αβεβαιότητα στο παγκόσμιο εμπόριο.
Οι εσωτερικές προκλήσεις
Στο μεταξύ, και οι «Τρεις Μεγάλοι» αντιμετωπίζουν εκλογικές προκλήσεις στο εσωτερικό των χωρών τους.
Αρχικά ο Ρέντσι προσπαθεί να πείσει τους Ιταλούς ότι έχει την νεανική ενέργεια που απαιτείται για να ανοικοδομήσει το τμήμα της χώρας που επλήγη από τον πρόσφατο καταστροφικό σεισμό. Το Νοέμβριο έχει προγραμματιστεί το δημοψήφισμα για τις συνταγματικές αλλαγές, που σύμφωνα με τον ίδιο θα βάλουν τέλος στο πολιτικό αδιέξοδο που «πνίγει» την ιταλική οικονομία. Οι δημοσκοπήσεις είναι οριακές, το Κίνημα 5 Αστέρων «πυροβολεί» τον πρωθυπουργό, ο οποίος αναμένεται να παραιτηθεί σε περίπτωση που χάσει.
Από την πλευρά του ο Ολάντ απειλείται από την αρχηγό του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου, Μαρίν Λεπέν, στον πρώτο γύρο των γαλλικών προεδρικών εκλογών (23 Απριλίου). Η απήχησή της έχει ενισχυθεί μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις του Ισλαμικού Κράτους σε Παρίσι και Νίκαια, ωστόσο οι δημοσκόποι αμφιβάλλουν αν στον δεύτερο γύρο, στις 7 Μαΐου, μπορεί να νικήσει τον Ολάντ ή όποιον άλλο υποψήφιο από τα δύο mainstream κομματα.
Όσο για την καγκελάριο Μέρκελ, ακόμη δεν έχει επιεβεβαιώσει η ίδια ότι θα διεκδικήσει και τέταρτη θητεία στις εκλογές του 2017. Πάντως η απόφασή της να επιτρέψει την είσοδο περίπου ενός εκατ. Προσφύγων στο γερμανικό έδαφος έχει περιορίσει την υποστήριξή της στους συντηρητικούς
Δύσκολες αποφάσεις
Σημειώνεται ωστόσο ότι τέτοιου είδους εκλογικές «απειλές» οδηγούν τους ηγέτες συχνά σε παράτολμες κινήσεις, αν και μόνο οι Βρετανοί κατάφεραν να στρέψουν τους ψηφοφόρους συνολικά κατά της ΕΕ.
Παρόλο όμως που δεν έχουν αλλάξει πολλά στις Βρυξέλλες, οι αισιόδοξοι έχουν λόγους να «βλέπουν» τώρα περαιτέρω ενοποίηση.
Το Reuters αναφέρει ότι στο προσφυγικό οι αφίξεις, ειδικά στην Ελλάδα, έχουν πλέον περιοριστεί, παρόλο που οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων αντέδρασαν έντονα στις αποφάσεις για κλείσιμο της βαλκανικής οδού και στη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας.
Ωστόσο οι συμφωνίες αυτές έφεραν αποτέλεσμα, παρόλο που δεν συμβαδίζουν τόσο άνετα με τα υψηλά ανθρωπιστικά ιδεώδη της Ευρώπης.
Αν ξανακοιτάξει κανείς την εικόνα των Μέρκελ Ολάντ Ρέντσι στο αεροπλανοφόρο, το οποίο συμμετέχει στις επιχειρήσεις της Λιβύης και στο προσφυγικό, τότε μια διαφορετική εικόνα της ΕΕ αναδύεται.
Προτεραιότητες και κίνδυνοι
Και οι τρεις ηγέτες μίλησαν για την ενίσχυση της ασφάλειας στην ΕΕ, φρασελογία που απευθύνεται στους σκεπτικιστές και στους δυσαρεστημένους από την ευρωπαϊκή πολιτική στο προσφυγικό.
Πρόσφατα ο πρόεδρος Γιούνκερ επανέφερε το ζήτημα του ευρωστρατού και τόσο η Μέρκελ όσο και ηγέτες, όπως ο Ορμπάν, εμφανίζονται να το εξετάζουν θετικά, μετατρέποντάς το ζήτημα των κοινών στρατιωτικών δομών ως το πρώτο βήμα για περαιτέρω ενοποίηση μετά το Brexit.
Πολλά ζητήματα παραμένουν ωστόσο ανοικτά: Πόσο σκληρή στάση πρέπει να κρατήσει η ΕΕ απέναντι στη Βρετανία, πώς θα αντιμετωπιστούν οι αδυναμίες στην οικονομία και πόσο πρέπει να μειωθούν οι κυρώσεις στη Ρωσία με την ελπίδα να αναθερμανθούν οι σχέσεις με τη Μόσχα.
Η Μέρκελ από το κατάστρωμα του «Γκαριμπάλντι» έθεσε τις τρεις άμεσες προτεραιότητες της ΕΕ: Ασφάλεια, επενδύσεις και ευκαιρίες για τους νέους. Αλλά προειδοποίησε: «Υπάρχουν οι κίνδυνοι του κατακερματισμού, των εγωισμών και της υποχώρησης στους εαυτούς μας».
