Σε αποδόμηση της φορολογικής πολιτικής της κυβέρνησης προβαίνει η έκθεση της Κομισιόν για τα φορολογικά συστήματα της ΕΕ, επισημαίνοντας τη μεγάλη επιβάρυνση από τον ΦΠΑ, τα τεράστια ληξιπρόθεσμα χρέη, την υψηλή παραοικονομία, καθώς και το γεγονός ότι η φορολογία δεν βοηθάει να μειωθεί το ποσοστό της φτώχειας.
Παράλληλα, η Κομισιόν αποδίδει και εύσημα στην Ελλάδα για την προώθηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών που μειώνουν τη φοροδιαφυγή, καθώς και τις ηλεκτρονικές ευκολίες που προσφέρει στους φορολογούμενους, καθώς και για το γεγονός ότι το ελληνικό φορολογικό σύστημα δεν είναι πολυπλοκότερο στην ΕΕ.
Σε ότι αφορά στην Ελλάδα η έκθεση «Mind the Gap» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αξιολογεί τα φορολογικά συστήματα όλων των χωρών της ΕΕ, εντοπίζει τον "υπερβολικά μεγάλο" αριθμό φορολογικών δαπανών και την ανάγκη θέσπισης επίσημης στρατηγικής διαχείρισης κινδύνων συμμόρφωσης, αλλά και το γεγονός ότι η παραοικονομία στη χώρα μας υπερβαίνει το 20% του ΑΕΠ.
Τι είδε η Κομισιόν στη φορολογία
Αναλυτικότερα οι βασικές επισημάνσεις της έκθεσης της Κομισιόν για την Ελλάδα είναι οι εξής:
- Τα φορολογικά έσοδα της Ελλάδας ως ποσοστό του ΑΕΠ ανέρχονται στο 38,9%, ελαφρώς χαμηλότερα από τον μέσο όρο της ΕΕ (39,0%). Όμως η Ελλάδα εξαρτάται περισσότερο από τη φορολογία κατανάλωσης σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο αφού οι φόροι εργασίας αποτελούν το 39,7% των εσόδων (ΕΕ: 51,2%), οι φόροι κατανάλωσης αποτελούν το 38,9% των εσόδων (ΕΕ: 26,9%), οι φόροι κεφαλαίου αποτελούν το 21,4% των εσόδων (ΕΕ: 21,9%) και τα έσοδα από τον ΦΠΑ αποτελούν το 22,5% του συνόλου (ΕΕ: 18,3%) και 8,8% του ΑΕΠ (ΕΕ: 7,1%).
- Το "κενό ΦΠΑ" το 2023, το κενό ανήλθε σε 3 δισ. ευρώ ή 11% της φορολογητέας ύλης που θα μπορούσε να εισπραχθεί, που είναι υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (9,5%), αλλά μειούμενο σε σχέση τα προηγούμενα χρόνια. Ωστόσο, η έκθεση επισημαίνει ότι η ανάπτυξη του τομέα υπηρεσιών και τουρισμού ενδέχεται να επιβραδύνει την περαιτέρω σύγκλιση, καθώς οι κίνδυνοι μη συμμόρφωσης είναι γενικά υψηλότεροι στον τομέα των υπηρεσιών.
- Το κενό φόρου εισοδήματος νομικών προσώπων (CIT Gap, εκτιμάται σε περίπου 7,7% των εισπραττόμενων εσόδων φόρου εισοδήματος νομικών προσώπων (στοιχεία 2015), ποσοστό κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ (10,9%).
- Το κενό φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων (PIT Gap) που αναδεικνύει θέμα υποδήλωσης εισοδημάτων, ιδίως μεταξύ των αυτοαπασχολούμενων είναι σημαντικό καθώς το 67% των αυτοαπασχολούμενων δηλώνει εισόδημα κάτω από 10.000 ευρώ ετησίως (στοιχεία του 2021), το 37% όλων των φορολογουμένων δηλώνει εισόδημα έως 5.000 ευρώ και το 79% του συνολικού δηλωθέντος εισοδήματος προέρχεται από μισθωτούς. Αυτό σημαίνει ότι οι μισθωτοί, των οποίων το εισόδημα παρακρατείται στην πηγή, επωμίζονται δυσανάλογα υψηλή φορολογική επιβάρυνση.
- Η παραοικονομία (Shadow Economy) στην Ελλάδα εκτιμάται στο 21% του ΑΕΠ (2022), που είναι κατά 3,7 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (17,6%). Παρά τη μείωση από το 24% του 2012, η πρόκληση παραμένει σημαντική, με τον τομέα των αυτοαπασχολούμενων να αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος της παραοικονομίας. Το ποσοστό αντιστοιχεί περίπου 50 δισ. ευρώ.
- Ο αριθμός των φοροαπαλλαγών είναι "υπερβολικός", καθώς στην Ελλάδα ανέρχονται σε 1.116, με τα διαφυγόντα έσοδα (2023) να ανέρχονται σε 18,82 δισ. ευρώ ή στο 31% των συνολικών φορολογικών εσόδων. Οι περισσότερες δαπάνες αφορούν: φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων (249), φόρο νομικών προσώπων (233), τέλη χαρτοσήμου (76), ΦΠΑ (75). Η Κομισιόν συστήνει να δημιουργηθεί μηχανισμός αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας των φορολογικών δαπανών.
- Η Ελλάδα αντιμετωπίζει σημαντική έλλειψη ελεγκτικού προσωπικού, αφού μόνο το 22,16% του προσωπικού της ΑΑΔΕ ασχολείται με ελεγκτικές λειτουργίες (ΕΕ: 32,2%), ενώ η έλλειψη προσωπικού οδηγεί σε μη εξέταση ακόμη και προτεραιοποιημένων υποθέσεων. Παρόλα αυτά, τα πρόσθετα έσοδα από τους ελέγχους υπερβαίνουν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και συγκεκριμένα το 2023 ήταν στο 2,59% των καθαρών εσόδων, έναντι 1,6% στην ΕΕ, ενώ το 2018 ήταν στο 3,87% έναντι 2,77% στην ΕΕ.
- Το φορολογικό και κοινωνικό σύστημα στην Ελλάδα μειώνει την εισοδηματική ανισότητα σε πολύ μικρότερο βαθμό από τον μέσο όρο της ΕΕ το 2023, παρά την προοδευτική φορολογία της εργασίας. Η επίδραση του φορολογικού και κοινωνικού συστήματος στη μείωση της συγκέντρωσης εισοδήματος στην Ελλάδα είναι από τις χαμηλότερες στην ΕΕ (4,5 ποσοστιαίες μονάδες το 2023, σε σύγκριση με τον μέσο όρο 7,7 ποσοστιαίες μονάδες στην ΕΕ).
- Ακόμη, η Ελλάδα έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά κινδύνου φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού στην ΕΕ-27 (26,9%, που είναι 5,9 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ).
- Η Ελλάδα υπερέχει του ευρωπαϊκού μέσου όρου στην ηλεκτρονική υποβολή των δηλώσεων καθώς οι δηλώσεις φόρου εισοδήματος νομικών προσώπων είναι στο 99,9% (ΕΕ: 97,1%), των φυσικών προσώπων στο 98,5% (ΕΕ: 87,1%) και στον ΦΠΑ: 100% (ΕΕ: 99,2%).
- Η Ελλάδα έχει σχετικά χαμηλό επίπεδο φορολογικής πολυπλοκότητας, καθώς κατατάσσεται 8η μεταξύ των 27 κρατών μελών στον Δείκτη Φορολογικής Πολυπλοκότητας (Tax Complexity Index, TCI), το 49% των Ελλήνων θεωρεί εύκολη τη συμπλήρωση της φορολογικής δήλωσης (16η θέση στην ΕΕ, στον μέσο όρο) και το 55% θεωρεί επαρκή την υποστήριξη της φορολογικής διοίκησης (5η θέση στην ΕΕ).
Βουνό τα ληξιπρόθεσμα χρέη
Το ύψος των ληξιπρόθεσμων χρεών προς την εφορία είναι το υψηλότερο στην ΕΕ και με διαφορά, επισημαίνει η Κομισιόν, καθώς ανέρχεται στο 159% των συνολικών καθαρών εσόδων που εισπράχθηκαν, όταν στην ΕΕ ο μέσος όρος είναι στο 30,7%.
Προκειμένου να μειωθεί ο όγκος των φορολογικών οφειλών, σε τακτά χρονικά διαστήματα θεσπίζονται νομοθετικές διατάξεις με ρυθμίσεις αποπληρωμής των οφειλών σε άτοκες δόσεις που εκτείνονται σε μακρά χρονικά διαστήματα και τη μείωση του χρέους σε περίπτωση πλήρους αποπληρωμής.
Ταυτόχρονα, ο τόκος για τις ληξιπρόθεσμες φορολογικές οφειλές ορίζεται σε 8,76% ετησίως και, ανάλογα με το μέγεθος του χρέους και την προέλευσή του (π.χ. φορολογική απάτη), εφαρμόζονται μέτρα όπως η κατάσχεση τραπεζικών λογαριασμών και ποσών εις χείρας τρίτων, η άρνηση έγκρισης μεταβίβασης περιουσίας.
Η Κομισιόν θεωρεί ότι οι φορολογικές ληξιπρόθεσμες οφειλές μπορούν να μειωθούν με την εστίαση στην έγκαιρη πληρωμή. Περιγράφοντας την κατάσταση με τη διαχείριση των οφειλών η Κομισιόν παρατηρεί ότι η Ελλάδα έχει καταβάλει προσπάθειες μέσω της ψηφιοποίησης για την παροχή απρόσκοπτων διοικητικών διαδικασιών που διευκολύνουν την πληρωμή φόρων μέσω μιας ψηφιακής πύλης (MyAADE) για όλες τις υπηρεσίες που παρέχονται στους πολίτες και τις επιχειρήσεις.
Επίσης, μέσω του ανανεωμένου ψηφιακού περιβάλλοντος της πύλης, οι φορολογούμενοι μπορούν να έχουν εύκολη πρόσβαση σε όλες τις ψηφιακές εφαρμογές, να βλέπουν στον λογαριασμό τους τις οφειλές, τις πληρωμές και τις επιστροφές τους και να πληρώνουν ή να διακανονίζουν τις οφειλές τους.
Τέλος, σημειώνει ότι η Ελλάδα εισήγαγε το 2024 ένα νέο ψηφιακό σύστημα, το οποίο παρακολουθεί κεντρικά όλες τις ρυθμίσεις χρέους και ειδοποιεί έγκαιρα τους φορολογούμενους όταν κινδυνεύουν να χάσουν μια ρύθμιση χρέους. Οι οφειλέτες έχουν περιθώριο να πληρώσουν και να διακανονίσουν τα μη διακανονισμένα χρέη τους εντός 3 μηνών, ώστε να μην χάσουν τις ρυθμίσεις χρέους τους.
