Με μέσο κούρεμα 15% - 20% και μετατροπή των δανείων ελβετικού φράγκου σε ευρώ με σταθερό επιτόκιο χαμηλότερο από τον μέσο όρο της αγοράς θα επιχειρήσει το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών να δώσει διέξοδο σε δανειολήπτες με ενήμερα ή καθυστερούμενα δάνεια, μέσω της τροπολογίας που αναμένεται να καταθέσει άμεσα στη Βουλή ο Κυριάκος Πιερρακάκης.
Η παρέμβαση της κυβέρνησης θα γίνει πριν ακόμη εκδοθεί η απόφαση του Αρείου Πάγου για τις συλλογικές αγωγές δανειοληπτών κατά των τραπεζών, καθώς εκτιμάται ότι, με τις αποφάσεις που ήδη έχουν εκδοθεί οι Έλληνες δανειολήπτες έχουν χάσει οριστικά τις δικαστικές μάχες.
Η ρύθμιση αφορά περίπου 40.000 δάνεια (σε τράπεζες και servicers) και το κόστος της βαραίνει αποκλειστικά το τραπεζικό σύστημα, χωρίς επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού, όπως σημειώνεται από την πλευρά του υπουργείου.
Τα περισσότερα δάνεια χορηγήθηκαν την περίοδο 2005-2009, όταν το επιτόκιο του ελβετικού φράγκου ήταν χαμηλότερο και η ισοτιμία ευνοϊκή. Η ανατροπή των διεθνών δεδομένων και η απότομη ανατίμηση του ελβετικού νομίσματος οδήγησαν στο παράδοξο χιλιάδες δανειολήπτες να οφείλουν σήμερα –παρά την πολυετή πληρωμή δόσεων– περισσότερα σε ευρώ από το αρχικό κεφάλαιο που δανείστηκαν.
Ρύθμιση δύο ταχυτήτων
Η κυβέρνηση δεν επιβάλλει υποχρεωτική μετατροπή στους δανειολήπτες, αλλά υποχρεώνει τις τράπεζες να αποδεχθούν μία από τις δύο παρακάτω επιλογές, εφόσον το ζητήσει ο οφειλέτης:
1. Για τους κόκκινους δανειολήπτες (Εξωδικαστικός Μηχανισμός)
Αφορά δάνεια που δεν εξυπηρετούνται. Μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού, η λύση καθίσταται πλέον υποχρεωτική για τους πιστωτές (σε αντίθεση με τα δάνεια σε ευρώ όπου διατηρούσαν δικαίωμα απόρριψης). Η οφειλή μετατρέπεται σε ευρώ στην τρέχουσα ισοτιμία. Εφαρμόζεται το προβλεπόμενο κούρεμα με εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια και οι ευνοϊκοί όροι του εξωδικαστικού. Διατηρούνται οι εξασφαλίσεις χωρίς ανάγκη νέας προσημείωσης.
2. Για τους ενήμερους δανειολήπτες: Κούρεμα και Σταθερό Επιτόκιο
Για όσους εξυπηρετούν κανονικά το δάνειό τους ή έχουν ρύθμιση που τηρούν προβλέπεται η μετατροπή του δανείου σε ευρώ με βελτιωμένη ισοτιμία (ουσιαστικά κούρεμα κεφαλαίου) και κλείδωμα σε χαμηλό σταθερό επιτόκιο.
Τα οφέλη κλιμακώνονται σε τέσσερις κατηγορίες, ανάλογα με την οικονομική κατάσταση του οφειλέτη, διασφαλίζοντας ότι οι ασθενέστεροι θα λάβουν τη μεγαλύτερη ελάφρυνση που φτάνει έως και το 50%.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στην πλειονότητά τους οι δανειολήπτες ελβετικού φράγκου έχουν σχετικά υψηλά εισοδήματα και αναμένεται να ενταχθούν στις δύο κατηγορίες που προβλέπουν κούρεμα κατά 15% - 20%.
Οι κατηγορίες της ρύθμισης για το ελβετικό
Πέρα από τη μείωση του κεφαλαίου και το χαμηλό επιτόκιο, η ρύθμιση παρέχει δυνατότητα επιμήκυνσης για να μειωθεί η μηνιαία δόση. Ειδικότερα, προβλέπεται δυνατότητα επέκτασης της αποπληρωμής κατά 5 έτη, γεγονός που οδηγεί σε περαιτέρω μείωση της μηνιαίας δόσης.
Σύμφωνα με το υπουργείο, η ρύθμιση είναι δημοσιονομικά ουδέτερη. Το συνολικό κόστος, που εκτιμάται ότι μπορεί να ξεπεράσει τα 600 εκατ. ευρώ, αλλά καλύπτεται εξ ολοκλήρου από τις τράπεζες. Δεν υπάρχει κίνδυνος κατάπτωσης εγγυήσεων του Δημοσίου για τα δάνεια που έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα «Ηρακλής».
Πώς χάθηκε η μάχη των δανειοληπτών στα δικαστήρια
Πηγές του υπουργείου εξηγούν πώς οι Έλληνες δανειολήπτες έχουν χάσει οριστικά τις δικαστικές μάχες για να κριθεί καταχρηστική η ρήτρα αποπληρωμής των δανείων με βάση τη συναλλαγματική ισοτιμία.
Η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου (ΟλΑΠ 4/2019) με μεγάλη πλειοψηφία ερμήνευσε τη σχετική διάταξη του άρθρου 6 παρ. 2 του ν. 2251/1994 για την προστασία των καταναλωτών κατά τρόπο που εναρμονίζεται προς το ενωσιακό δίκαιο, και συγκεκριμένα προς την Οδηγία 93/13/ΕΟΚ σχετικά με τις καταχρηστικές ρήτρες των συμβάσεων που συνάπτονται με καταναλωτές και τη συναφή νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ειδικότερα, κρίθηκε από την Ολομέλεια του Αρείου Πάγου ότι σε περίπτωση που κάποιος συμβατικός όρος απηχεί διάταξη εθνικού δικαίου, είναι δηλαδή «δηλωτικός», δεν νοείται καταχρηστικότητα του όρου αυτού, με την σκέψη ότι οι διατάξεις του δικαίου περιέχουν ρυθμίσεις με τις οποίες ο νομοθέτης έχει σταθμίσει τα συμφέροντα και των δύο μερών. Αντίθετη άποψη θα κατέληγε στο άτοπο να ελέγχεται ο νόμος της πολιτείας ως καταχρηστικός.
Πέρα από την απόφαση της Ολομέλειας, με την απόφαση 948/2021 του Αρείου Πάγου απορρίφθηκε η αίτηση αναιρέσεως που άσκησαν Ενώσεις Καταναλωτών και φυσικά πρόσωπα (αναιρεσείοντες και παρεμβαίνοντες) κατά της υπ’ αριθμ. 911/2018 απόφασης του Εφετείου Αθηνών. Πρόκειται για την συλλογική αγωγή που είχε ασκηθεί και με την οποία είχαν προβληθεί συνολικά επιχειρήματα κατά της εγκυρότητας των δανείων σε ελβετικό νόμιμα.
Έκτοτε υπήρξαν και άλλες αποφάσεις του Αρείου Πάγου που έκριναν προς την ίδια κατεύθυνση, ενώ συνολικά έχουν εκδοθεί άνω των 1200 αποφάσεων, πρωτοβάθμιων και δευτεροβάθμιων δικαστηρίων, που έκριναν αναλόγως.
Επίσης, ευρωπαϊκά δικαστήρια έχουν τοποθετηθεί επί του θέματος. Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) δέχεται ότι οι συμβατικές ρήτρες που απηχούν/επαναλαμβάνουν νομοθετικές διατάξεις (αναγκαστικού ή ενδοτικού δικαίου) δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας 93/13 και δεν υπόκεινται σε δικαστικό έλεγχο.
Το ΔΕΕ είχε αποφανθεί κατόπιν παραπομπής υποθέσεως από το Πρωτοδικείο Αθηνών. Υπάρχει η απόφαση του Δικαστηρίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο (ΕΔΔΑ) της 11.2.2021 με την οποία απορρίπτεται η προσφυγή δανειολήπτριας σε σχέση με την απόφαση της Ολομελείας του Αρείου Πάγου (ΟλΑΠ 4/2019) και επομένως επιβεβαιώνεται η εγκυρότητα των συμβάσεων σε ελβετικό φράγκο.
Στην απόφαση αυτή επανήλθε το ΕΔΔΑ, για δεύτερη φορά, κρίνοντας υπόθεση του ελβετικού φράγκου που αφορά την Πολωνία. Εκεί, ρητά παραπέμπει το Δικαστήριο στην προηγούμενη ελληνικού αντικειμένου απόφασή του της 11.2.2021.