Οι παγκόσμιες αγορές πρέπει να προσέχουν τι εύχονται

 



 

Έχει περάσει λιγότερο από μήνας από το σοκ της απόφασης του Brexit και το σημάδι από το πλήγμα που επέφερε το συγκεκριμένο γεγονός στις παγκόσμιες αγορές έχει πλέον εξαφανιστεί πλήρως, αν εξαιρέσουμε τη μεγάλη πτώση στη συναλλαγματική ισοτιμία της στερλίνας.

 

Ο καθένας θα μπορούσε να ισχυριστεί, ακόμα, ότι η απόφαση του Brexit έχει οδηγήσει τις παγκόσμιες αγορές σε ράλι, καθώς οι επενδυτές είναι πεπεισμένοι ότι οι κεντρικές τράπεζες σε ολόκληρο τον κόσμο θα επιλέξουν την ασφαλή οδό των ήπιων πολιτικών, προκειμένου να εμποδίσουν οποιαδήποτε οικονομική επιμόλυνση λόγω Brexit.

 

Η Τράπεζα της Αγγλίας είναι πιθανό να υιοθετήσει τον Αύγουστο κάποιας μορφής ποσοτική χαλάρωση, συμπληρώνοντας το «λίφτινγκ» στην πολιτική δημοσιονομικής λιτότητας του πρώην υπουργού Οικονομικών, Τζορτζ Όσμπορν. Το τελευταίο διάστημα οι κεντρικές τράπεζες άλλων αγορών προσανατολίζονταν ούτως ή άλλως προς πιο χαλαρές πολιτικές: η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ προς το παρόν τηρεί ξεκάθαρη στάση αναμονής, ώστε να αξιολογήσει αν η ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας ατονεί, ενώ η Ιαπωνία ετοιμάζεται να εφαρμόσει εκτεταμένα μέτρα δημοσιονομικής τόνωσης, έτσι ώστε να υποστηρίξει την ανάπτυξη της χώρας μετά τη σημαντική ανατίμηση του γιεν. Παράλληλα, η Κίνα, η πιο σημαντική πηγή ανάπτυξης των τελευταίων 15 ετών σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι απόλυτα αποφασισμένη να διατηρήσει προς το παρόν μια σειρά μέτρων τόνωσης, για να στηρίξει την οικονομική δραστηριότητα, έστω και αν έτσι μεγεθύνει μια επίφοβη και μη βιώσιμη φούσκα χρέους.

Πρόκειται για μια περίεργη κατάσταση, η οποία θα πρέπει να μας υπενθυμίσει το καθεστώς που επικρατούσε στην αγορά την περίοδο 2010-2011, όταν κάθε οικονομική δημοσίευση με αρνητικά στοιχεία στις ΗΠΑ προκαλούσε σχεδόν τους πανηγυρισμούς της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ για τις επιπτώσεις της στη ρευστότητα του USD, καθώς η ίδια αυτή ρευστότητα τροφοδοτούσε την παγκόσμια διάθεση ανάληψης κινδύνου και τη φούσκα των αναδυόμενων αγορών. Θα πρέπει να φοβόμαστε ακόμα περισσότερο τις προθέσεις των κεντρικών τραπεζών σε θέματα νομισματικής πολιτικής, αν αυτές τώρα επιτρέψουν μια αδικαιολόγητη κατακόρυφη άνοδο (melt-up) στη διάθεση ανάληψης κινδύνου. Η απειλή ενός παγκόσμιου melt-up ενδέχεται να αυξηθεί αν η Ευρωπαϊκή Ένωση δεσμευτεί πολιτικά να σώσει τις πολύ μεγάλες για να πεθάνουν Ιταλικές τράπεζες.

Πράγματι, ένα άλμα της διάθεσης ανάληψης κινδύνου εν μέσω αδύναμων θεμελιωδών οικονομικών μεγεθών θα πιάσει απροετοίμαστες τις κεντρικές τράπεζες, οι οποίες θα συνειδητοποιήσουν ξαφνικά ότι έπαιζαν με σπίρτα καθισμένες πάνω σε δοχεία βενζίνης. Σε μια τέτοια περίπτωση, το φλερτ της αγοράς με τις πολιτικές των κεντρικών τραπεζών θα μπει σε μια νέα, επικίνδυνη φάση: αν οι πολιτικές στήριξης σταματήσουν, οι αγορές θα καταρρεύσουν, ενώ αν συνεχιστούν, τα πράγματα θα βγουν εκτός ελέγχου. Και τι ρόλο παίζουν τα θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη σε αυτή τη σχέση; Ουσιαστικά, κανέναν.

Πιο συγκεκριμένα, οι αγορές πανηγυρίζουν το πολυαναμενόμενο επόμενο στάδιο νομισματικής πολιτικής των κεντρικών τραπεζών, και πλέον και της δημοσιονομικής πολιτικής: τα αποκαλούμενα «χρήματα εξ ουρανού» (helicopter money), ένας μάλλον ευρύς όρος που καλύπτει τα πάντα από την αύξηση των δημοσιονομικών δαπανών, οι οποίες στη συνέχεια καλύπτονται από νέες αγορές ομολόγων από την κεντρική τράπεζα, μέχρι την παροχή ρευστότητας απευθείας στους καταναλωτές – την πιο καθαρή μορφή «χρημάτων εξ ουρανού».

Η λύση των «χρημάτων εξ ουρανού» θα έκανε όντως μια αρχή για την αντιμετώπιση του εντεινόμενου προβλήματος ανισότητας, καθώς το άμεσο χρήμα αποτελεί τον πιο γρήγορο και αισθητό τρόπο στήριξης των λιγότερο εύπορων κοινωνικών ομάδων.  Προς το παρόν, η Ιαπωνία δεν φαίνεται διατεθειμένη να στραφεί εξ ολοκλήρου προς τα «χρήματα εξ ουρανού». Είναι πιθανό ότι πρώτα θα επιλέξει την οδό των μέτρων τόνωσης με την κάλυψη της Τράπεζας της Ιαπωνίας. Συνεπώς, το γιεν ενδέχεται να μην αποδυναμωθεί πλέον ιδιαίτερα, αφού οι προσδοκίες της αγοράς ίσως έχουν ήδη υπερεκτιμήσει τις επόμενες σχετικές κινήσεις της χώρας.

Οι αγορές ωστόσο  θα πρέπει να προσέχουν τι εύχονται. Τα «χρήματα εξ ουρανού» αποτελούν σίγουρα πολύ πιο ισχυρό και άμεσο εργαλείο για την τόνωση της οικονομίας, συγκριτικά με την ποσοτική χαλάρωση και βέβαια τα μηδενικά και αρνητικά επιτόκια. Σε αντίθεση με την ποσοτική χαλάρωση, αποτελούν επίσης, μια έντονα πληθωριστική και άμεση ένεση ρευστότητας. Είναι ένα εργαλείο, στο οποίο οι κεντρικές τράπεζες και τελικά οι κυβερνήσεις, θα στραφούν αναπόφευκτα ώστε να ξορκίσουν την αδύναμη ανάπτυξη και την απειλή του αποπληθωρισμού. Ο πληθωρισμός αποτελεί τη μόνη επιβεβλημένη προϋπόθεση σε έναν κόσμο που πνίγεται στο χρέος. Και αυτό γιατί ο πληθωρισμός είναι ο μόνος τρόπος να μειωθεί το σχετικό βάρος ενός τόσο τεράστιου χρέους, χωρίς μαζική αθέτηση υποχρεώσεων. Το χρέος που αναλογεί σε κάποιον αντιπροσωπεύει τις αποταμιεύσεις ενός τρίτου. Με άλλα λόγια, σύντομα πρόκειται να δούμε μεγάλο ονομαστικό πλούτο να καταστρέφεται σε πραγματικούς όρους. Και οι συναλλαγματικές ισοτιμίες του παραστατικού χρήματος θα βρεθούν στην καρδιά αυτής της κάθετης πτώσης.