ΕΥΖην

"Ντον Κάρλο": Η σημαντικότερη grand opera του Βέρντι για πρώτη φορά στην Ελλάδα


Ο Ντον Κάρλο, η σημαντικότερη μεγαλόπρεπη όπερα του Βέρντι, παρουσιάζεται –στην ιταλική πεντάπρακτη εκδοχή (Μόντενα)– για πρώτη φορά στην Ελλάδα, σε μια εντυπωσιακή παραγωγή που υπογράφει ο Σερ Νίκολας Χάιτνερ, από τις 8 Δεκεμβρίου 2019 στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ.

Πρωτοπαρουσιάστηκε στο Κόβεντ Γκάρντεν το 2008, αποτελεί μια συμπαραγωγή της Βασιλικής Όπερας του Λονδίνου, της Μετροπόλιταν Όπερας της Νέας Υόρκης και της Εθνικής Όπερας της Νορβηγίας (Όσλο) και υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Για τον Ντον Κάρλο, τον οποίο διευθύνει ο διακεκριμένος αρχιμουσικός Φιλίπ Ωγκέν, η ΕΛΣ έχει εξασφαλίσει μια διανομή κορυφαίων πρωταγωνιστών διεθνούς επιπέδου.

Βασισμένος στο ομώνυμο θεατρικό έργο του Φρήντριχ Σίλλερ, ο Ντον Κάρλο είναι μια όπερα γεμάτη εντυπωσιακές άριες, ντουέτα και επιβλητικά σύνολα, ταυτόχρονα όμως είναι ένα έργο με βαθιά ανθρώπινους χαρακτήρες, οι οποίοι αγωνίζονται να ισορροπήσουν ανάμεσα στα συναισθήματά τους και στο καθήκον. Η πολυεπίπεδη πολιτική διάσταση, με τη σύγκρουση ανάμεσα στην κοσμική εξουσία και την εκκλησία, ανάμεσα στον φιλελευθερισμό και την απολυταρχία, ενδιέφερε ιδιαίτερα τον Βέρντι.

Η υπόθεση της όπερας δεν έχει μεγάλη σχέση με ιστορικά γεγονότα, αλλά αντιθέτως μπλέκει πραγματικά με φανταστικά πρόσωπα και εκτυλίσσεται παράλληλα σε δύο επίπεδα. Το πρώτο αφορά τα συναισθήματα του Ντον Κάρλο, διαδόχου του θρόνου της Ισπανίας, για την Ελισάβετ των Βαλουά, η οποία, ενώ αρχικά προοριζόταν για εκείνον, τελικά για πολιτικούς λόγους παντρεύτηκε τον πατέρα του Φίλιππο Β΄. Το δεύτερο είναι πολιτικό και αφορά τον αυταρχικό τρόπο με τον οποίο διοικούσαν οι Ισπανοί τη Φλάνδρα.

Από την πρώτη παρουσίαση του έργου, το 1867 στο Παρίσι, έως την τελική πεντάπρακτη ιταλική εκδοχή της Μόντενας το 1886, μεσολάβησαν πολλές αλλαγές στη σύνθεση, αλλά και στο λιμπρέτο του Ντον Κάρλο. Η πεντάπρακτη ιταλική εκδοχή που παρουσιάζει η ΕΛΣ για πρώτη φορά στην Ελλάδα θεωρείται αυτή που έχει αποτυπώσει τις τελευταίες σκέψεις του συνθέτη για το έργο αυτό, το οποίο τον απασχόλησε επί δύο δεκαετίες. Από τις πρώτες επιφυλάξεις της Όπερας των Παρισίων σχετικά με τη μεγάλη διάρκεια, τις αντικρουόμενες απόψεις σημαντικών συνθετών της εποχής (ο νεαρός Μπιζέ το σχολίασε ως «πολύ κακό έργο», ενώ ο Ροσσίνι σημείωνε ότι «ο Βέρντι είναι ο μόνος συνθέτης που έχει την ικανότητα να γράψει μια μεγαλόπρεπη όπερα»), έως τη σημερινή αναγνώριση του έργου, ο Ντον Κάρλο πέρασε τόσο από περιόδους λήθης όσο και από μεγάλη καταξίωση και δόξα.

Από το 1950 και μετά η αξία του έργου επανεκτιμήθηκε και σήμερα ο Ντον Κάρλο θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα του Βέρντι, όχι μόνο για την ωριμότητα του ύφους της μουσικής του, αλλά και επειδή αναδεικνύει τα πολλαπλά πρόσωπα των χαρακτήρων μέσα από μια μοναδική μουσική σκιαγράφηση. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Ντον Κάρλο θεωρείται σήμερα το πιο επιτυχημένο παράδειγμα του είδους της γαλλικής μεγαλόπρεπης όπερας (grand opéra), καθώς ο συνδυασμός του πλήθους των σολιστικών ρόλων, των εντυπωσιακών χορωδιακών, της επιβλητικής ορχηστρικής γραφής και των μεγαλειωδών σκηνικών είναι έως σήμερα αξεπέραστος. Δεν υπάρχει άλλη όπερα του Βέρντι στην οποία ο συνθέτης μέσα από τις εξαιρετικά εκφραστικές άριες και τα ντουέτα να ξεπερνάει τις φόρμες που είχε υπηρετήσει στα προηγούμενα έργα του και να διερευνά περαιτέρω τις δυνατότητες της μουσικής του δραματουργίας.

Ο πολυβραβευμένος σκηνοθέτης του θεάτρου, του κινηματογράφου και της όπερας Σερ Νίκολας Χάιτνερ δημιούργησε μια εντυπωσιακή παραγωγή όπου οι αιχμηρές αντιπαραθέσεις του στιλιζαρισμένου νατουραλισμού του σκηνικού με τα κοστούμια της εποχής του Βελάσκεθ φωτίζουν τα παιχνίδια εξουσίας μεταξύ πολιτικής και θρησκείας. Στις σκηνές πλήθους ο σκηνοθέτης εντυπωσιάζει με την κίνηση της χορωδίας, ενώ στις ιδιωτικές στιγμές αφήνει σκόπιμα σε απόσταση τους πρωταγωνιστές για να τονίσει τον τεράστιο αντίκτυπο των εσωτερικών αποστάσεων.

Η παραγωγή πρωτοπαρουσιάστηκε το 2008 στο Λονδίνο και στη συνέχεια σε Όσλο και Νέα Υόρκη κάνοντας πολλούς επιτυχημένους κύκλους αναβιώσεων. Στην κριτική τους οι New York Times έγραψαν, μεταξύ άλλων: «Η σκηνοθεσία του Νίκολας Χάιτνερ ρέει με εντυπωσιακό τρόπο και ντύνει τους τραγουδιστές με επιβλητικά κοστούμια εποχής σε ένα φόντο από λιτά, σύγχρονα σκηνικά και εντυπωσιακές εικόνες». Ο βρετανικός Guardian έγραψε για την παραγωγή: «Η ανεπίλυτη πάλη ανάμεσα στην εκκλησία και στο κράτος στην Ισπανία της εποχής του Φιλίππου Β΄, η οποία αποδίδεται μέσα από τις κρίσιμες αντιπαραθέσεις του βασιλιά πρώτα με τον Ροντρίγκο, μαρκήσιο της Πόζας, και στη συνέχεια με τον Μέγα Ιεροεξεταστή, αποτελούν την κινητήρια δύναμη της ευφυούς, διόλου επιδεικτικής παραγωγής του Νίκολας Χάιτνερ».

Ο Χάιτνερ, o οποίος έχει κερδίσει για τις παραστάσεις και τις ταινίες του πολυάριθμα βραβεία Τόνυ, Λώρενς Ολίβιε και BAFTA, αναγνωρίζεται ως ο σκηνοθέτης που έδωσε νέα πνοή στη βρετανική θεατρική σκηνή. Ως Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου της Αγγλίας κατάφερε να προσεγγίσει νέες ομάδες κοινού μέσα από μια μεγάλη ποικιλία καινοτόμων παραστάσεων, παραγγελιών νέων έργων, αλλά και με μια πρωτοποριακή πολιτική μείωσης των τιμών των εισιτηρίων. Στην όπερα έχει σκηνοθετήσει με επιτυχία παραγωγές στην Εθνική Όπερα της Αγγλίας, τη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου, τη Μετροπόλιταν της Νέας Υόρκης, τη Βαυαρική Όπερα του Μονάχου, τις Όπερες της Γενεύης, της Βαλένθιας, του Στρασβούργου, του Σαν Φρανσίσκο, του Όσλο, ενώ έχει συνεργαστεί και με το Φεστιβάλ του Γκλάιντμπορν.

Για τους πρωταγωνιστικούς ρόλους του Ντον Κάρλο, η Εθνική Λυρική Σκηνή έχει εξασφαλίσει μια σπουδαία διανομή με κορυφαίους ερμηνευτές με διεθνή ακτινοβολία.

Διαβαστε επισης