Παρά τη μείωση του πληθωρισμού σε σχέση με τα ιστορικά υψηλά του 2022, η καθημερινότητα για εκατομμύρια Αμερικανούς παραμένει ασφυκτική. Τρόφιμα, στέγαση, υγεία και βασικές υπηρεσίες συνεχίζουν να ακριβαίνουν, αναγκάζοντας τα νοικοκυριά να «σφίγγουν τα δόντια», συχνά με τη βοήθεια δανεισμού.
Η έννοια της «κρίσης προσιτότητας» (affordability crisis) κυριαρχεί τους τελευταίους μήνες στον δημόσιο διάλογο των ΗΠΑ, όχι μόνο στα πρωτοσέλιδα, αλλά και στις πολιτικές αντιπαραθέσεις. Και, σύμφωνα με τα στοιχεία, δεν πρόκειται για επικοινωνιακό κατασκεύασμα.
Το 70% των Αμερικανών δηλώνει ότι το κόστος ζωής στην περιοχή όπου κατοικεί δεν είναι προσιτό για μια μέση οικογένεια, σύμφωνα με δημοσκόπηση του Marist College σε περισσότερους από 1.400 ενήλικες τον Δεκέμβριο. Παράλληλα, σχεδόν ένας στους δύο λέει ότι η οικονομική του κατάσταση είναι χειρότερη από πέρυσι, όπως δείχνει έρευνα της Credit Karma.
Ακόμη πιο αποκαλυπτική είναι η πτώση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης: ο δείκτης του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν υποχώρησε κατά 29% σε σχέση με το 2024, αντανακλώντας τη διάχυτη ανασφάλεια των νοικοκυριών.
Ο πληθωρισμός υποχωρεί, οι υψηλές τιμές επιμένουν
Αν και ο ετήσιος πληθωρισμός έχει αποκλιμακωθεί, οι τιμές σε βασικά αγαθά παραμένουν υψηλές ή συνεχίζουν να αυξάνονται:
- Καφές: +19% σε ετήσια βάση
- Βοδινό κρέας: +15%
- Στέγαση: +14% την περίοδο 2023–2025
- Ιατρικές υπηρεσίες: +7%
- Υπηρεσίες συνολικά: +8%
Σύμφωνα με αναλυτές, μέρος αυτών των αυξήσεων οφείλεται σε διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας, αλλά και στη δασμολογική πολιτική Τραμπ, η οποία έχει αυξήσει το κόστος σε προϊόντα όπως καφές, μπανάνες, ηλεκτρονικά και παιχνίδια.
Όπως επεσήμανε οικονομικός σύμβουλος, μιλώντας σε εκπομπή του CNBC, «δεν πρόκειται για καταναλωτές που ζουν πάνω από τις δυνατότητές τους. Τα μεσαία και χαμηλότερα εισοδήματα δυσκολεύονται πλέον να κρατήσουν τους προϋπολογισμούς τους».
«Προσπαθούν να αντέξουν»: Κατανάλωση με κόπωση
Παρά τη δυσφορία, η κατανάλωση στις ΗΠΑ συνεχίζει να αυξάνεται ανά τρίμηνο, σύμφωνα με τα στοιχεία του Γραφείου Οικονομικής Ανάλυσης. Αυτό όμως δεν σημαίνει ευημερία.
«Οι καταναλωτές προσπαθούν να συνεχίσουν τη ζωή τους όπως πριν, αλλά υπό μεγαλύτερη πίεση», εξηγεί ο Will Auchincloss της EY-Parthenon. Οι υψηλότερες εισοδηματικές ομάδες περιορίζουν τις μη απολύτως αναγκαίες δαπάνες, ενώ τα χαμηλότερα εισοδήματα κόβουν ουσιαστικά την κατανάλωση και δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα.
Η «αίσθηση κανονικότητας» ωθεί πολλούς σε πιο επιλεκτικές αγορές: λιγότερα προϊόντα, αλλά με μεγαλύτερη αξία ή διάρκεια, όπως είδη για το σπίτι ή αναβαθμίσεις που έχουν πρακτικό όφελος.
Δανεισμός για τα βασικά
Η άλλη όψη της αντοχής είναι ο δανεισμός. Το συνολικό χρέος πιστωτικών καρτών στις ΗΠΑ έφτασε τα 1,23 τρισ. δολάρια το τρίτο τρίμηνο του 2025, ενώ αυξάνεται και η χρήση των Buy Now, Pay Later (BNPL) ακόμη και για είδη παντοπωλείου.
Σύμφωνα με τη McKinsey:
- 29% των ενηλίκων έχει χρησιμοποιήσει αποταμιεύσεις το τελευταίο τρίμηνο
- 28% βασίζεται περισσότερο σε πιστωτικές κάρτες
- Η χρήση BNPL αυξάνεται σταθερά
«Ο δανεισμός αυτός δεν μπορεί να συνεχιστεί επ’ άπειρον», προειδοποιούν οι αναλυτές.
Καμία βεβαιότητα για το 2026
Αν και ορισμένοι προσδοκούν αποκλιμάκωση των ενοικίων μέσα στο 2026, οι προβλέψεις των Deloitte και Fitch κάνουν λόγο για πληθωρισμό άνω του 3% καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Παράλληλα, αυξάνονται οι φόβοι για επιβράδυνση της αγοράς εργασίας.
Η βασική συμβουλή των ειδικών: προσεκτικές δαπάνες, μείωση χρέους και χρονισμός μεγάλων αγορών, εν αναμονή πιθανών μειώσεων επιτοκίων.
Όπως συνοψίζει η Leanna Haakons της Black Hawk Financial: «Οι Αμερικανοί δεν έχουν ξεπεράσει την κρίση προσιτότητας. Απλώς μαθαίνουν να ζουν μέσα σε αυτή».
