Χωρίς την οριστική λύση για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους, αλλά με ένα σημαντικό κέρδος από την ένταξη των ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (QE), θα φύγει τον Δεκέμβριο η ελληνική αντιπροσωπεία από το Eurogroup, σύμφωνα με το σχέδιο που έχει εκπονήσει το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών, πίσω από το οποίο κρύβεται μια πολύ ουσιώδης αλλαγή στον τρόπο διαχείρισης όχι μόνο της ελληνικής κρίσης, αλλά συνολικά της οικονομικής πολιτικής στην ευρωζώνη.
Του Νώντα Χαλδούπη
Ο πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, είναι ενήμερος για τους νέους γερμανικούς σχεδιασμούς, που θα τεθούν σε εφαρμογή εάν η ελληνική κυβέρνηση ξεπεράσει το σκόπελο της δεύτερης αξιολόγησης και φθάσει, τον Δεκέμβριο, στη διαπραγμάτευση για το χρέος. Γι’ αυτό και χθες, μιλώντας στους δημοσιογράφους στις Βρυξέλλες, έβαλε σε δεύτερη μοίρα το θέμα του χρέους και εστίασε την τοποθέτησή του κυρίως στην ένταξη των ομολόγων στο QE και στα οφέλη που περιμένει η κυβέρνηση από αυτό το σαφές μήνυμα προς τις αγορές ότι η Ελλάδα είναι ασφαλής επενδυτικός προορισμός.
Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Β. Σόιμπλε είναι αποφασισμένος να φθάσει τον Δεκέμβριο σε πλήρη ρήξη με το ΔΝΤ, το οποίο περιμένει, σύμφωνα με το ανακοινωθέν του Eurogroup στις 24 Μαΐου, τη συμφωνία των υπουργών σε ένα σχέδιο για την ελάφρυνση του χρέους και τον ορισμό νέου στόχου για το πρωτογενές πλεόνασμα (όχι μεγαλύτερο από 1,5%, σύμφωνα με το Ταμείο), ώστε να συντάξει έκθεση βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους, βάσει του οποίου θα αποφασισθεί αν το Ταμείο θα ενεργοποιήσει ένα νέο χρηματοδοτικό πρόγραμμα για την Ελλάδα.
Η γερμανική πλευρά αναμένεται ότι θα επιμείνει σε τρεις βασικές θέσεις:
1. Είναι πρόωρο να γίνει οποιαδήποτε συζήτηση για τους δημοσιονομικούς στόχους μετά το 2018 και είναι λάθος να σταλεί στην Ελλάδα ένα μήνυμα χαλάρωσης της οικονομικής πολιτικής, έστω και για την περίοδο μετά το τέλος του προγράμματος.
2. Εφόσον δεν αλλάζει τώρα ο στόχος για το πλεόνασμα, δεν υπάρχει λόγος να συζητηθούν συγκεκριμένα μέτρα μεσοπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου χαρακτήρα για το χρέος, τα οποία θα ενεργοποιηθούν μετά το 2018. Αρκεί, σύμφωνα με το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών, η γενική περιγραφή που υπάρχει και στο ανακοινωθέν της 24ης Μαΐου, όπου γίνεται λόγος και για τη δημιουργία ενός «μηχανισμού ανάγκης» (contingency mechanism), με τον οποίο οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης δεσμεύονται να αντιμετωπίσουν ενδεχόμενα μελλοντικά προβλήματα με το ελληνικό χρέος, χρησιμοποιώντας τα εργαλεία της αναμόρφωσης των δανείων του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (reprofiling) και της μετάθεσης πληρωμών τόκων στο μέλλον.
3. Τα μόνα μέτρα που μπορούν να γίνουν δεκτά και να ενεργοποιηθούν αμέσως είναι τα βραχυπρόθεσμα, που αφορούν την αύξηση της μέσης διάρκειας του χρέους από 28 σε 32,5 χρόνια και ορισμένες παρεμβάσεις στα επιτόκια δανεισμού (κατάργηση της ρήτρας αύξησης του επιτοκίου στα δάνεια που δόθηκαν για επαναγορά χρέους, «κλείδωμα» σταθερών επιτοκίων).
Σε αυτό το πλαίσιο, δηλαδή με την ενεργοποίηση των βραχυπρόθεσμων μέτρων και με μια δέσμευση του Eurogroup ότι θα κάνει ό,τι χρειάζεται στο μέλλον για να διατηρηθεί το προφίλ βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους (δηλαδή να μην υπερβαίνουν οι δαπάνες εξυπηρέτησης το 15% αρχικά και το 20% μακροπρόθεσμα), η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα έχει επαρκείς πολιτικές δεσμεύσεις για να επιτρέψει την ένταξη των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, παρότι το ΔΝΤ δεν θα ικανοποιηθεί πλήρως, ώστε να κρίνει το χρέος βιώσιμο. Άλλωστε, όπως τόνισε και ο Μάριο Ντράγκι την Πέμπτη, η ΕΚΤ θα κάνει (για πρώτη φορά) ανεξάρτητη αξιολόγηση της βιωσιμότητας του χρέους, δηλαδή δεν δεσμεύεται από τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ.
Η αποφασιστικότητα του Β. Σόιμπλε να μην υποκύψει στις πιέσεις του ΔΝΤ για το ελληνικό χρέος και να αποδεχθεί ότι το Ταμείο δεν θα συνεχίσει να μετέχει στο πρόγραμμα ως πιστωτής, παρά μόνο σε ρόλο συμβούλου, όπως προβλέπεται από το καταστατικό του ΕΜΣ, απηχεί την ειλημμένη απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης να δώσει τέλος γενικότερα στην εμπλοκή του ΔΝΤ στην ευρωζώνη.
Ευρωπαϊκό νομισματικό ταμείο
Ο Β. Σόιμπλε ήταν εξαρχής αρνητικός στην είσοδο του Ταμείου στη διαχείριση της ελληνικής κρίσης και υποστήριζε ότι θα έπρεπε η Ευρώπη να δημιουργήσει ένα ευρωπαϊκό νομισματικό ταμείο. Αυτή η πρόταση, που δεν υλοποιήθηκε τότε, επειδή η Α. Μέρκελ είχε κρίνει ότι θα ήταν επικίνδυνο να δημιουργηθεί ένας νέος θεσμός και στα πρώτα του βήματα να αναλάβει τη διαχείριση μιας πολύ σοβαρής κρίσης, έχει πλέον ωριμάσει, όπως εκτιμούν στο Βερολίνο και με το τρίτο ελληνικό πρόγραμμα μπορεί να εφαρμοσθεί πιλοτικά.
Το σχέδιο Σόιμπλε, όμως, πηγαίνει πολύ πιο μακριά από τη διαχείριση του ελληνικού προβλήματος και φθάνει στην αλλαγή αρχιτεκτονικής της ευρωζώνης. Όπως τόνισε πρόσφατα ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, το ευρωπαϊκό νομισματικό ταμείο, δηλαδή ο σημερινός Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας με αναβαθμισμένες αρμοδιότητες, θα πρέπει να αναλάβει όχι μόνο τη διάσωση υπερχρεωμένων οικονομιών, αλλά και την επιτήρηση της εφαρμογής του Συμφώνου Σταθερότητας, ρόλο που σήμερα έχει η Κομισιόν.
Σύμφωνα με τον Β. Σόιμπλε, ο ΕΜΣ μπορεί να είναι πολύ πιο αποτελεσματικός σε αυτό το έργο, ενώ η Κομισιόν λαμβάνει υπόψη και πολιτικά κριτήρια στις αποφάσεις της. Εννοούσε, βεβαίως, τις αναρίθμητες περιπτώσεις παρατάσεων που έχουν δοθεί στην Γαλλία και σε άλλα κράτη για τη μείωση των ελλειμμάτων τους εντός των ορίων του Συμφώνου Σταθερότητας. Οι Γερμανοί δεν κρύβουν τη δυσφορία τους για αυτή την «ανεκτικότητα» της Κομισιόν σε παραβάσεις, που θεωρούν ότι ξέφυγε από κάθε όριο από τότε που πήρε το «τιμόνι» της Κομισιόν ο Ζ. Κ. Γιούνκερ ως πρώτος εκλεγμένος πρόεδρος της Κομισιόν.
Για την γερμανική πλευρά, η μεταφορά αρμοδιοτήτων από την Κομισιόν στον ΕΜΣ είναι ιδεώδης λύση, δεδομένου ότι ο Μηχανισμός διοικείται από τους υπουργούς Οικονομικών (δηλαδή από το Eurogroup) και ο εκάστοτε υπουργός της Γερμανίας έχει τον πρώτο λόγο, αφού στη μετοχική σύνθεση του ΕΜΣ η Γερμανία είναι με διαφορά ο πρώτος μέτοχος, με ποσοστό 27%, περίπου όσο έχουν μαζί η Ιταλία και η Ισπανία και 7% περισσότερο από την Γαλλία.
Αυτός ο σχεδιασμός της γερμανικής κυβέρνησης, που αφορά το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχει το Βερολίνο στη νομισματική ένωση (πώς θα επιβάλλει αποτελεσματικά τη δημοσιονομική πειθαρχία σε όλους), έχει μεγάλη σημασία στον τρόπο που θα διαχειρισθεί ο Β. Σόιμπλε το ελληνικό ζήτημα τον Δεκέμβριο και εξηγεί την ετοιμότητα του να ξεφύγει από μια σταθερή θέση της Γερμανίας υπέρ της συμμετοχής του ΔΝΤ στα προγράμματα διάσωσης.
Αν το Ταμείο εγκαταλείψει οριστικά το ελληνικό πρόγραμμα, το τελευταίο στο οποίο μετέχει, θα είναι η πρώτη φορά που ο ΕΜΣ θα υλοποιήσει χωρίς τη συμμετοχή του ΔΝΤ ένα πρόγραμμα διάσωσης. Από αυτό το σημείο, ο κ. Σόιμπλε θα μπορέσει να αρχίσει να «χτίζει» την πρότασή του για περαιτέρω αναβάθμιση ενός ήδη λειτουργικού και, όπως ελπίζει, επιτυχημένου μηχανισμού και για την αφαίρεση κρίσιμων αρμοδιοτήτων από τον Γιούνκερ. Ο στόχος αυτός είναι πολύ σοβαρός για την Γερμανία, γι’ αυτό και αναμένεται ότι ο κ. Σόιμπλε θα κάνει τα πάντα τον Δεκέμβριο για να «τορπιλίσει» τη συμμετοχή του ΔΝΤ, μπλοκάροντας την άμεση διευθέτηση του ελληνικού χρέους.
