Η περιβαλλοντική κρίση έχει λάβει σχεδόν ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Τα φυσικά συστήματα συνεχώς υποβαθμίζονται ή καταστρέφονται. Η οικονομική κατάσταση των ανθρώπων σε πλανητικό επίπεδο συμπιέζεται ολοένα και περισσότερο από τις διευρυνόμενες ανισότητες, η περιβαλλοντική υποβάθμιση πλήττει πολύ βαρύτερα τους φτωχούς και τα ευάλωτα στρώματα, ενώ προβάλλει πιο απειλητική για τους νέους και τις επόμενες γενιές, κυρίως λόγω της κλιματικής κρίσης
Στη μελέτη του Γιώργου Μπάλια, Δικηγόρου, Αναπληρωτή Καθηγητή Περιβαλλοντικής Πολιτικής στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, που δημοσιεύει το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ, αρχικά γίνεται λόγος για τα θεσμικά εργαλεία της ΕΕ που συνδέονται κυρίως με τη χρηματοδότηση των δράσεων για την αντιμετώπιση της κλιματικής και της περιβαλλοντικής κρίσης γενικότερα. Στη συνέχεια η μελέτη επικεντρώνεται στους όρους και τις προϋποθέσεις των χρηματοδοτήσεων των Κ-Μ από την ΕΕ και ακολούθως γίνεται αναφορά στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας κατά το σκέλος που αφορά στην πράσινη μετάβαση. Τέλος, ακολουθούν μερικά συμπεράσματα σχετικά με τη λειτουργία των θεσμικών εργαλείων και τη συμμετοχή των πολιτών.
Πιο συγκεκριμένα, πρόσφατα δόθηκε στη δημοσιότητα το κείμενο που περιλαμβάνει τους βασικούς πυλώνες και άξονες του ΕΣΑΑ μεταξύ των οποίων και εκείνον της πράσινης μετάβασης. Σε αυτό περιλαμβάνονται οι επιχορηγήσεις και τα δάνεια. Όπως προκύπτει, το 67% των επιχορηγήσεων θα κατευθυνθεί σε δημόσιες επενδύσεις υπό τη μορφή -κατά βάση- ΣΔΙΤ, ενώ το σύνολο των δανείων θα κατευθυνθεί σε πέντε στόχους, μεταξύ των οποίων και η πράσινη μετάβαση, όλα δε υπό μορφή ΣΔΙΤ.
Τα ποσά που προορίζονται για την πράσινη μετάβαση είναι 6.026 εκατ. ευρώ, πράγμα που δείχνει ότι, μέχρι τώρα τουλάχιστον, δεν καλύπτεται ο υποχρεωτικός στόχος που είναι το 37% των πόρων του Ταμείου να χρησιμοποιηθούν στον τομέα της πράσινης μετάβασης.
Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι βρισκόμαστε σε αυτό το σημείο διότι δεν κατέληξαν ακόμη σε συμφωνία οι διαπραγματεύσεις της κυβέρνησης με τις ισχυρές εταιρίες που εμπλέκονται στον τομέα της πράσινης μετάβασης. Ωστόσο, όπως έχουν τα πράγματα μέχρι τώρα (και με την επιφύλαξη της δημοσίευσης του τελικού ΕΣΑΑ), μια απλή ανάγνωση των αξόνων του δημοσιευθέντος σχεδίου για την εν λόγω μετάβαση μάς οδηγεί σε ανησυχητικά συμπεράσματα.
Ειδικότερα, ο άξονας που αφορά στο νέο ενεργειακό μοντέλο έχει δύο χαρακτηριστικά. Πρώτον, είναι επικεντρωμένος στην ανάπτυξη ΒΑΠΕ (μεγάλης κλίμακας αιολικά πάρκα και φωτοβολταϊκά.) Αυτό προκύπτει από το ότι οι επιμέρους στόχοι, έτσι όπως έχουν τεθεί στο σχέδιο, είναι για να υπηρετήσουν την εν λόγω ανάπτυξη. Περαιτέρω, δεν τίθεται κανένας συγκεκριμένος στόχος για άλλες μορφές ΑΠΕ, όπως π.χ. η ταχεία ανάπτυξη φωτοβολταϊκών στις στέγες, το βιοαέριο ή το πράσινο υδρογόνο.
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η πράσινη μετάβαση θα καταλήξει να είναι υπόθεση των μεγάλων εταιριών οι οποίες με τα τεράστιας κλίμακας έργα θα επιτελέσουν μια μετάβαση τύποις πράσινη (greenwash) δηλαδή στην ουσία θα συνεχίσουν το κυρίαρχο μοντέλο παραγωγής ενέργειας που προκαλεί σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα και στη φύση γενικότερα.
Δεύτερον, η προβλεπόμενη στο ΕΣΑΑ ενεργειακή μετάβαση ενδέχεται να αυξήσει αντί να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Το πρόβλημα αυτό έχει να κάνει τόσο με την πολιτική της ΕΕ όσο και με την πολιτική της Ελλάδας ειδικότερα.
Οι πρόσφατες κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής ως προς την εφαρμογή της αρχής της μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης (ΑΜΠΣΒ) στην επιλογή των έργων προς χρηματοδότηση, είναι προς τη σωστή κατεύθυνση και πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη από τα Κ-Μ. Σε κάθε περίπτωση όμως για να αποτραπεί ή να μειωθεί ο οποιοσδήποτε κίνδυνος χρηματοδότησης έργων που δεν είναι συμβατά με το σχέδιο για την πράσινη μετάβαση, χρειάζεται η ενεργός παρακολούθηση της επιλογής και της υλοποίησης των έργων εκ μέρους των πολιτών (μέσω των οργανώσεών τους) και των κομμάτων αλλά και η υπεύθυνη δράση της διοίκησης.
Άλλωστε, θα πρέπει να γίνει συνείδηση όλων ότι τόσο ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΜΑΑ) όσο και το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) θα συμβάλουν αποφασιστικά στη διαμόρφωση ενός νέου κοινωνικού και οικονομικού μοντέλου ικανού να απαντήσει στις προκλήσεις της περιβαλλοντικής, κοινωνικής και οικονομικής κρίσης. Και ένα τέτοιο μοντέλο θα πρέπει να στηρίζεται στην εμβάθυνση της δημοκρατίας και στην κοινωνική συνοχή έτσι ώστε κανένας ευρωπαίος πολίτης να μην μείνει στο περιθώριο. Αυτό, άλλωστε, είναι το κύριο πολιτικό διακύβευμα για τις δεκαετίες που έρχονται.
Όλη η μελέτη: https://bit.ly/3u6960p
