Ο ελληνικός τουρισμός μετασχηματίζεται ριζικά μετά την πανδημία, υιοθετώντας ένα μοντέλο που χαρακτηρίζεται από περισσότερες αλλά μικρότερης διάρκειας επισκέψεις, υψηλότερες δαπάνες και μια σταδιακή άμβλυνση της εποχικότητας. Σύμφωνα με την «Ετήσια Έκθεση Τουρισμού 2024» του ΙΝΣΕΤΕ, το ισχυρό brand της χώρας στις αγορές της Δυτικής Ευρώπης και των ΗΠΑ αποτελεί την «ατμομηχανή» της ανάπτυξης, παρά τις δομικές προκλήσεις που αναδύονται.
Τα μεγέθη του 2024: Η ακτινογραφία του «παραδόξου»
Το 2024 επιβεβαίωσε τη δυναμική του κλάδου με εντυπωσιακά νούμερα, τα οποία όμως κρύβουν μια ποιοτική αλλαγή στις συνήθειες των ταξιδιωτών:
1. Η εκτόξευση των εισπράξεων
Ο πλέον εντυπωσιακός δείκτης είναι αυτός των τουριστικών εσόδων (εξαιρουμένης της κρουαζιέρας). Οι εισπράξεις κατέγραψαν άλμα 16,5%, ανεβαίνοντας από τα 17,68 δισ. ευρώ το 2019 στα 20,59 δισ. ευρώ το 2024. Η αύξηση αυτή των 2,9 δισ. ευρώ αντανακλά τη βελτίωση του brand της χώρας και την προσέλκυση ταξιδιωτών με υψηλότερη αγοραστική δύναμη.
2. Ρεκόρ αφίξεων με 36 εκατομμύρια ταξιδιώτες
Η δημοφιλία της Ελλάδας ως προορισμού ενισχύθηκε σημαντικά, με τις αφίξεις να παρουσιάζουν άνοδο 14,7%. Το 2024 η χώρα υποδέχθηκε 35,95 εκατομμύρια διεθνείς επισκέπτες, έναντι περίπου 31,3 εκατομμυρίων το 2019, επιβεβαιώνοντας τη δυναμική επιστροφή του τουρισμού μετά την πανδημική κρίση.
3. Το παράδοξο των διανυκτερεύσεων
Παρά τη μεγάλη αύξηση των αφίξεων και των εσόδων, οι συνολικές διανυκτερεύσεις δεν ακολούθησαν την ίδια πορεία. Αντιθέτως, κατέγραψαν οριακή πτώση 0,6%, υποχωρώντας στα 231 εκατομμύρια (από 232,5 εκατ. το 2019). Αυτό σημαίνει ότι ο μεγαλύτερος όγκος τουριστών κατανεμήθηκε σε λιγότερες ημέρες παραμονής ανά άτομο.
4. Η συρρίκνωση της διάρκειας παραμονής
Η πλέον αξιοσημείωτη μεταβολή εντοπίζεται στη Μέση Διάρκεια Παραμονής, η οποία μειώθηκε κατά 13,3%. Ενώ το 2019 οι τουρίστες παρέμεναν στην Ελλάδα κατά μέσο όρο 7,4 ημέρες, το 2024 ο αριθμός αυτός υποχώρησε στις 6,4 ημέρες. Η τάση αυτή επιβεβαιώνει τη στροφή των ταξιδιωτών προς τα «City Breaks» και τα πιο σύντομα, αλλά συχνότερα ταξίδια μέσα στο έτος.
Το συμπέρασμα είναι σαφές: Οι τουρίστες επισκέπτονται την Ελλάδα συχνότερα, μένουν λιγότερο, αλλά ξοδεύουν σημαντικά περισσότερα.
Το «φαινόμενο» της Αττικής και οι περιφερειακές ανισότητες
Η Αττική αναδεικνύεται στον απόλυτο πρωταγωνιστή της πενταετίας 2019-2024. Οι τουριστικές εισπράξεις στην περιφέρεια της πρωτεύουσας σχεδόν διπλασιάστηκαν, αγγίζοντας τα €4,75 δισ. (από €2,59 δισ. το 2019). Είναι η μόνη περιφέρεια που συγκράτησε τη συνολική πτώση των διανυκτερεύσεων στη χώρα, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 13,8 εκατομμύρια.
Στον αντίποδα, ενώ η Ήπειρος, η Κρήτη και τα Ιόνια κινούνται ανοδικά, περιφέρειες όπως η Πελοπόννησος, η Θεσσαλία και η Κεντρική Μακεδονία αντιμετωπίζουν πιέσεις, καταγράφοντας μειώσεις σε βασικούς δείκτες.
Στροφή στην ποιότητα και την Κρουαζιέρα
Η αύξηση των εσόδων αποδίδεται στη βελτίωση του «μίγματος» των επισκεπτών. Η Ελλάδα προσελκύει πλέον τουρίστες υψηλής δαπάνης από το Top-5 των αγορών (Γερμανία, Ην. Βασίλειο, ΗΠΑ, Γαλλία, Ιταλία). Ειδικά οι ΗΠΑ συνεισέφεραν το 22% της συνολικής αύξησης των εσόδων.
Παράλληλα, η κρουαζιέρα βιώνει μια «χρυσή εποχή», με τα έσοδα να διπλασιάζονται μέσα σε μια πενταετία, ξεπερνώντας το 1 δισ. ευρώ το 2024, υποβοηθούμενη από τις αυξημένες απευθείας πτήσεις από τις ΗΠΑ προς το αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος».
Η μάχη με την εποχικότητα και το κλίμα
Ένα από τα πιο ενθαρρυντικά στοιχεία είναι η μετατόπιση της ζήτησης εκτός της περιόδου αιχμής. Ενώ οι διανυκτερεύσεις το γ' τρίμηνο (Ιούλιος-Σεπτέμβριος) μειώθηκαν κατά 11%, τα υπόλοιπα τρίμηνα κατέγραψαν άνοδο 13%. Αυτή η τάση συνδέεται άμεσα με την κλιματική αλλαγή, καθώς οι ταξιδιώτες αποφεύγουν πλέον τα κύματα καύσωνα του καλοκαιριού, επιλέγοντας την άνοιξη και το φθινόπωρο.
Οι «σκόπελοι» της επόμενης μέρας
Παρά την επιτυχία, το ΙΝΣΕΤΕ προειδοποιεί για κινδύνους που απειλούν την ανταγωνιστικότητα του προϊόντος:
Υπερφορολόγηση: Ο υψηλός ΦΠΑ και το «ανορθολογικό», σύμφωνα με το Ινστιτούτο, Τέλος Κλιματικής Αλλαγής επιβαρύνουν τις τιμές.
Υποδομές: Η ανάγκη για δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις σε ανθεκτικές υποδομές (μονώσεις, ενέργεια) είναι επιτακτική λόγω των ακραίων καιρικών φαινομένων.
Χωροταξικός σχεδιασμός: Η έλλειψη σαφούς πλαισίου εμποδίζει τη βιώσιμη ανάπτυξη νέων προορισμών.
Χρηματοδότηση: Οι μικρομεσαίες τουριστικές επιχειρήσεις εξακολουθούν να έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισμό.