Δια πυρός και σιδήρου θα περάσουν οι δανειολήπτες με κόκκινα δάνεια ελβετικού φράγκου που θα ρυθμίσουν τις υποχρεώσεις τους με βάση την τροπολογία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.
Για αυτούς, όπως επισημαίνουν νομικοί, δεν θα ισχύσουν όσα προβλέπονται για τους οφειλέτες με ενήμερα δάνεια: δηλαδή, το αυτόματο κούρεμα με βελτιωμένη κατά 15% έως 50% ισοτιμία μετατροπής του δανείου σε ευρώ, ή τα χαμηλά και σταθερά επιτόκια.
Οι ρυθμίσεις των κόκκινων δανείων θα γίνουν με βάση τη νομοθεσία για τον εξωδικαστικό μηχανισμό που επιτρέπει κούρεμα κεφαλαίου του δανείου μόνο όταν η αξία του ακινήτου είναι μικρότερη από το χρέος.
Όπως σχολιάζουν νομικοί, οι προβλεπόμενοι όροι της ρύθμισης κόκκινων δανείων ελβετικού φράγκου -και ιδιαίτερα τα σχετικά υψηλά επιτόκια που προβλέπονται για τον εξωδικαστικό- δεν είναι καθόλου ελκυστικοί. Σε άλλες εποχές, θα αξιοποιούσαν αυτή τη ρύθμιση κυρίως όσοι έχουν άμεση ανάγκη να αποφύγουν αναγκαστικά μέτρα είσπραξης, δηλαδή να για να μη βγει το σπίτι τους «στο σφυρί».
Αρνητική έκβαση των δικαστικών διεκδικήσεων
Όμως, με βάση τα σημερινά δεδομένα για την πορεία των δικαστικών διεκδικήσεων των οφειλετών, που έχουν καταλήξει σε πλήρες αδιέξοδο, θα γίνει σχεδόν μονόδρομος η ρύθμιση των κόκκινων δανείων με βάση τη νέα νομοθετική ρύθμιση.
Και αυτό γιατί, ενώ παραμένει σε εκκρεμότητα η έκδοση της απόφασης του Αρείου Πάγου για τις τρεις συλλογικές αγωγές κατά συστημικών τραπεζών, είναι εντελώς απίθανο να αλλάξει γραμμή η νομολογία.
Ήδη ο Α. Πάγος έχει κρίνει ότι η ρήτρα για τη συναλλαγματική ισοτιμία δεν μπορεί να τεθεί σε έλεγχο με βάση τη νομοθεσία για την προστασία των καταναλωτών, επειδή είναι δηλωτικός όρος. Δηλαδή, μια πιστή αντιγραφή ισχύουσας νομοθεσίας (άρθρο 291 του Αστικού Κώδικα). Αυτό σημαίνει ότι είναι νομικά άτοπο να ελεγχθεί για καταχρηστικότητα ένας νόμος.
Αυτό έχει επιβεβαιωθεί και με προδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου (Δεκέμβριος 2021 για υπόθεση δανειοληπτών της Τρ. Πειραιώς). Έτσι, ακόμη και αν ικανοποιούσε ο Α. Πάγος το αίτημα των δανειοληπτών να ζητηθεί νέα προδικαστική απόφαση, είναι εντελώς απίθανο να άλλαζε το αποτέλεσμα, τονίζουν νομικοί.
Σημειώνεται ότι η αξία των κόκκινων δανείων ελβετικού φθάνει τα 3 δισ. ευρώ και πρόκειται για 17.442 δάνεια που διαχειρίζονται servicers και τα περισσότερα έχουν περιληφθεί στις τιτλοποιήσεις του «Ηρακλή». Αυτός είναι και ένας βασικός λόγος, που οδήγησε στην όχι ευνοϊκή μεταχείριση αυτής της κατηγορίας δανείων, στο πλαίσιο της νομοθετικής ρύθμιση: μια ευνοϊκότερη ρύθμιση θα αύξανε τις ζημιές των τιτλοποιήσεων, που είναι εγγυημένες από το Δημόσιο.
Πώς θα γίνει η ρύθμιση των κόκκινων δανείων ελβετικού
Η διαδικασία για τη ρύθμιση κόκκινων δανείων ελβετικού, σύμφωνα με την τροπολογία που έχει κατατεθεί, διαφοροποιείται από την τυπική αίτηση στον Εξωδικαστικό Μηχανισμό σε τρία κρίσιμα σημεία:
- Αυτόματη συναίνεση: Όταν κάποιος κάνει αίτηση στον εξωδικαστικό, οι τράπεζες έχουν το δικαίωμα να απορρίψουν την πρόταση (αν ο οφειλέτης δεν είναι «ευάλωτος»). Η τροπολογία όμως αναφέρει ότι για αυτά τα δάνεια **«τεκμαίρεται η συναίνεση»** των πιστωτών. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι η τράπεζα ή το fund **υποχρεούται** να αποδεχθεί τη ρύθμιση που θα βγάλει ο αλγόριθμος για το δάνειο σε ελβετικό -δεν μπορούν να πουν «όχι» και να επισπεύσουν πλειστηριασμό, εφόσον ο δανειολήπτης αποδεχθεί την πρόταση που βγει από τον ειδικό αλγόριθμο.
- Παράκαμψη Κριτηρίων: Η ρύθμιση προχωρά **«χωρίς την απόδειξη συγκεκριμένων περιουσιακών ή εισοδηματικών κριτηρίων»**. Αυτό σημαίνει ότι ο δανειολήπτης αποκτά δικαίωμα ρύθμισης (κουρέματος ή επιμήκυνσης) ακόμα και αν υπό κανονικές συνθήκες ο πιστωτής θα την απέρριπτε λόγω του προφίλ του.
- Η μετατροπή: Αυτό είναι ένα από μεγάλα «αγκάθια», καθώς η ρύθμιση προβλέπει ότι η οφειλή μετατρέπεται σε ευρώ με την τρέχουσα ισοτιμία και όχι με την ευνοϊκή που θα ισχύσει για τα ενήμερα δάνεια.
Τι σημαίνει αυτό στην πράξη
Αν χρωστάτε 100.000 CHF, την ημέρα της ρύθμισης, το χρέος θα αυξηθεί στα 107.000€ (με τα σημερινά δεδομένα, δηλαδή με ισοτιμία 1,07). Το δάνειο παύει να είναι σε συνάλλαγμα και γίνεται ένα συμβατικό δάνειο σε ευρώ. Αυτό σημαίνει, βέβαια, και ότι ο δανειολήπτης αποδέχεται να οριστικοποιηθεί η μεγάλη ζημιά που έχει υποστεί από τη διαφοροποίηση της ισοτιμίας (τα περισσότερα δάνεια ελβετικού φράγκου είχαν χορηγηθεί με ισοτιμίες πέριξ των 1,60 ευρώ).
Όμως, όπως προαναφέρθηκε, πλέον οι δανειολήπτες δεν μπορούν να ελπίζουν ότι θα αλλάξει η κατεύθυνση των αποφάσεων της Δικαιοσύνης για να αποφύγουν τη ζημιά από τις συναλλαγματικές διαφορές.
Είναι το όφελος μεγάλο ή μικρό;
Η απάντηση εξαρτάται από το τι προσδοκά ο κάθε δανειολήπτης. Το όφελος είναι μεγάλο ως προς την ασφάλεια, αλλά μικρό (ή αρνητικό) ως προς το λογιστικό ύψος του χρέους.
Ειδικότερα, η αξιοποίηση του νέου θεσμικού πλαισίου θα είναι σύντομα η μόνη οδός για ρύθμιση κόκκινων δανείων ελβετικού. Πολλοί δανειολήπτες ελβετικού φράγκου είναι ήδη «εγκλωβισμένοι» γιατί οι πιστωτές δεν τους ρύθμιζαν τα δάνεια περιμένοντας να εισπράξουν περισσότερα, ενώ τώρα θα υποχρεούνται να ρυθμίσουν.
Εφόσον η ρύθμιση είναι υποχρεωτική για την τράπεζα, σταματά κάθε κίνδυνος πλειστηριασμού, εφόσον βεβαίως ο δανειολήπτης πληρώνει τη δόση. Μέσω της επιμήκυνσης (έως 240 ή 420 δόσεις προβλέπονται στον Εξωδικαστικό), η μηνιαία επιβάρυνση θα πέσει σημαντικά, βοηθώντας να γίνει το δάνειο βιώσιμο.
Ωστόσο, πέραν από όσα ήδη αναφέρθηκαν για το «κλείδωμα» της ζημιάς από συναλλαγματικές διαφορές εις βάρος του δανειολήπτη, ένα σοβαρό πρόβλημα που θα αντιμετωπίσουν πολλοί θα είναι ότι ο αλγόριθμος του Εξωδικαστικού δεν οδηγεί πάντα σε κούρεμα: αν η αξία του σπιτιού είναι μεγαλύτερη από το (φουσκωμένο πλέον σε ευρώ) δάνειο, δεν θα δίνεται κούρεμα κεφαλαίου.
Το πρόβλημα του επιτοκίου
Ένα σοβαρό πρόβλημα για τους δανειολήπτες με κόκκινα δάνεια θα είναι το σχετικά υψηλό επιτόκιο που προβλέπει ο Εξωδικαστικός, τουλάχιστον συγκριτικά με τα σταθερά επιτόκια κάτω από 3% που προβλέπονται στην τροπολογία για τη ρύθμιση ενήμερων δανείων.
Ειδικότερα, για τα χρέη προς τράπεζες/funds που ρυθμίζονται μέσω του Εξωδικαστικού, το επιτόκιο διαμορφώνεται ως εξής:
- Για τα πρώτα 3 χρόνια το επιτόκιο είναι σταθερό 3%.
- Για τα υπόλοιπα χρόνια (μετά το 3ο έτος), το επιτόκιο γίνεται κυμαινόμενο ως εξής: Euribor 3μήνου + 2,50% περιθώριο.
Δηλαδή, ένα χαμηλότοκο δάνειο ελβετικού φράγκου θα εξυπηρετείται (την περίοδο εφαρμογής κυμαινόμενου επιτοκίου) με επιτόκιο 5,50%, δεδομένου ότι σήμερα το Euribor 3μήνου είναι 2%.
Έτσι, αρχίσει μια δεύτερη περίοδος όπου οι πιστωτές θα κερδίζουν πολλά από τον δανειολήπτη: μετά την αρχική περίοδο όπου κέρδιζαν εις βάρος του από τις συναλλαγματικές διαφορές, θα κερδίζουν πάλι από «τσιμπημένο» επιτόκια μιας ρύθμισης μεγάλης χρονικής διάρκειας.
Σύγκριση δύο σεναρίων
Η σύγκριση δύο σεναρίων για ένα δάνειο 100.000 φράγκων, που θα μετατραπούν σε 107.000€ αν δεν υπάρξει κούρεμα με τον Εξωδικαστικό (διάρκεια αποπληρωμής 35 έτη - 420 μήνες) δείχνει πόσο μεγαλύτερη επιβάρυνση θα υποστούν οι «κόκκινοι» από τους ενήμερους οφειλέτες.
Σενάριο Α: Σταθερό Επιτόκιο 2,90% για 35 χρόνια (αφορά την ειδική ρύθμιση για ενήμερους δανειολήπτες ελβετικού φράγκου). Εδώ έχουμε μια σταθερή, χαμηλή δόση από την αρχή μέχρι το τέλος: μηνιαία Δόση 405€. Το συνολικό ποσό που θα πληρωθεί θα είναι 170.300€, στο οποίο περιλαμβάνονται τόκοι 63.300 ευρώ.
Σενάριο Β: Το μικτό Σύστημα του Εξωδικαστικού (3% για 3 χρόνια και 5,5% στη συνέχεια): Εδώ η ρύθμιση χωρίζεται σε δύο φάσεις: την «περίοδο χάριτος» των 3 ετών και την «κανονική» περίοδο των 32 ετών με το κυμαινόμενο επιτόκιο. Τα πρώτα 3 χρόνια η μηνιαία δόση θα είναι 411€. Στο τέλος της 3ετίας, το υπόλοιπο του κεφαλαίου θα έχει μειωθεί ελάχιστα, στα 101.230€ περίπου. Τα επόμενα 32 χρόνια, με υποθετικό κυμαινόμενο επιτόκιο 5,,50%, η μηνιαία δόση θα αυξηθεί στα 565€, δηλαδή κατά 154€/μήνα. Το συνολικό ποσό που θα πρέπει να πληρωθεί είναι 231.900€.
Δηλαδή σχεδόν 62.000 ευρώ περισσότερα από το ποσό για το ενήμερο δάνειο! Οι συνολικοί τόκοι θα ανεβούν στα 124.900€.
Το κείμενο της τροπολογίας
- Για την αποπληρωμή οφειλών φυσικών προσώπων, επιτηδευματιών ή ατομικών επιχειρήσεων από δάνεια ή συμβάσεις πίστωσης που έχουν χορηγηθεί ή μετατραπεί σε ελβετικό φράγκο, εφόσον αυτές είναι σε καθυστέρηση τουλάχιστον ενενήντα (90) ημερών κατά την έναρξη ισχύος του παρόντος, οι οφειλέτες έχουν τη δυνατότητα ρύθμισης μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών του Κεφαλαίου Α’ του Μέρους Δευτέρου του ν. 4738/2020 (Α’ 207).
- Σε περίπτωση αίτησης στον εξωδικαστικό μηχανισμό στην οποία υπάρχει οφειλή του πρώτου εδαφίου, τεκμαίρεται η συναίνεση σε αυτή του συνόλου των πιστωτών, επί της παραγόμενης αντιπρότασης πιστωτών, σύμφωνα με το τελευταίο εδάφιο της παρ. 2Α του άρθρου 71 του ν. 4738/2020, συμπεριλαμβανομένων των χρηματοδοτικών φορέων, του Δημοσίου και των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης, χωρίς την απόδειξη συγκεκριμένων περιουσιακών ή εισοδηματικών κριτηρίων. Κατά τα λοιπά, εφαρμόζεται η παρ. 3 του άρθρου 14 του ν. 4738/2020.
- Με τη ρύθμιση του εξωδικαστικού μηχανισμού το σύνολο της οφειλής σε ελβετικό φράγκο μετατρέπεται σε ευρώ, με την τρέχουσα ισοτιμία κατά την έννοια της παρ. 9, με τους επιτοκιακούς και λοιπούς όρους που προβλέπονται για τον εξωδικαστικό μηχανισμό. Ισχύουν παράλληλα οι όροι των παρ. 11, 12, 13, 14, 15, 16 και 17.
- Αν ο οφειλέτης έχει και λοιπές οφειλές, η τεκμαιρόμενη συναίνεση των πιστωτών σύμφωνα με το δεύτερο εδάφιο δεν ισχύει για τις λοιπές αυτές οφειλές, οι οποίες, εάν δεν χορηγηθεί πρόταση ρύθμισης, εξαιρούνται από τη σύμβαση αναδιάρθρωσης που χορηγείται μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού για την οφειλή σε ελβετικό φράγκο.
- Η τρέχουσα ισοτιμία ευρώ - ελβετικού φράγκου ορίζεται ως ισοτιμία αναφοράς που δημοσιεύεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, κατά την ημερομηνία υποβολής της αίτησης στον πιστωτή για τη μετατροπή του νομίσματος του δανείου. Η μετατροπή γίνεται σε αυτή την ισοτιμία, με μηδενική προμήθεια και η δόση που προκύπτει είναι σταθερή για όλη την υπολειπόμενη διάρκεια του δανείου. Στα επιτόκια που αναφέρονται στις παρ. 3, 4, 5 και 7 του παρόντος δεν περιλαμβάνεται η εισφορά του ν. 128/1975 (Α’ 178).