Η εξάπλωση της πανδημίας του κορονοϊού έθεσε σε οριακή δοκιμασία τα συστήματα υγείας, ανέδειξε τις αδυναμίες των δικτύων κοινωνικής προστασίας, βύθισε την παγκόσμια οικονομία σε βαθιά ύφεση και ανέτρεψε κοινωνικά πρότυπα και συμπεριφορές. Για τις επιχειρήσεις σε ολόκληρο τον κόσμο, οι εξελίξεις αυτές καταρρίπτουν, σήμερα, καθιερωμένες παραδοχές, καταλύοντας μοντέλα και προσεγγίσεις που ίσχυαν για δεκαετίες. Πρόσφατη έκθεση της ΕΥ, Megatrends 2020 and beyond, εξετάζει τις νέες «μέγα-τάσεις» (megatrends), τις δυνάμεις που τις δημιούργησαν και τις πιθανές επιπτώσεις τους.
Η έκθεση αναδεικνύει τέσσερις διακριτές κατηγορίες μετασχηματιστικών δυνάμεων:
- Πρωτεύουσες δυνάμεις (Primary forces): Πρόκειται για τις κινητήριες εκείνες δυνάμεις που προκαλούν τις διαταραχές - η παγκοσμιοποίηση, η τεχνολογία, οι δημογραφικές αλλαγές και το περιβάλλον. Οι δυνάμεις αυτές δεν είναι νέες. Εξελίσσονται κατά κύματα, με κάθε νέο κύμα να προκαλεί διαφορετικές διαταραχές. Η τελευταία έκδοση της έκθεσης Megatrends, εξετάζει την ενίσχυση των ανθρώπινων δυνατοτήτων μέσω της τεχνολογίας, την επόμενη μέρα της παγκοσμιοποίησης, την άνοδο της γενιάς Ζ και τις εκθετικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
- Μέγα-τάσεις (Megatrends): Η αλληλεπίδραση μεταξύ των επάλληλων κυμάτων των πρωτευουσών δυνάμεων, δημιουργούν διαρκώς νέες μέγα-τάσεις.
- Μελλοντικοί κόσμοι της εργασίας (Future working worlds): Μακροπρόθεσμα, οι συνδυαστικές επιπτώσεις των μέγα-τάσεων, αναδιατάσσουν το πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον, σε τέσσερα κυρίως επίπεδα: την παγκόσμια τάξη, την κοινωνία και την οικονομία, τις επιχειρήσεις και τις αγορές, καθώς και τα νοικοκυριά και τους καταναλωτές.
- Αδύναμα σήματα (Weak signals): Πρόκειται για κύματα πρωτογενών δυνάμεων, των οποίων ο αντίκτυπος τοποθετείται κυρίως στο απώτερο μέλλον (π.χ. κβαντικοί υπολογιστές, επιβατικά drones), με αβέβαιες πιθανότητες εκδήλωσης, αλλά και επιπτώσεις.
Συγκεκριμένα, η έκθεση Megatrends 2020 and beyond, εστιάζει στις ακόλουθες μέγα-τάσεις, οι οποίες αναμένεται να διαμορφώσουν το σήμερα, το αύριο και το μετέπειτα:
- Η απομάκρυνση από τον άνθρακα: Καθώς η ανάγκη μείωσης, αλλά και απαλλαγής από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, εξελίσσεται σε κεντρική προτεραιότητα, η «ηλεκτροποίηση των πάντων» (μεταφορά, θέρμανση, βιομηχανική παραγωγή, κ.λπ.) μέσω της χρήσης καθαρής ενέργειας και της βελτιστοποίησης της ενεργειακής αποδοτικότητας με τη συνδρομή της ψηφιακής τεχνολογίας και της αποκεντρωμένης παραγωγής ενέργειας, δημιουργεί νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες.
- Ο νέος τεχνο-οικονομικός ψυχρός πόλεμος: Η άνοδος του λαϊκισμού, οι εμπορικοί πόλεμοι, η τοποθέτηση εταιρειών σε μαύρες λίστες, ο διεθνής ανταγωνισμός στον τομέα της τεχνολογίας και οι κυβερνοεπιθέσεις, δημιουργούν ένα σκηνικό ακήρυκτου πολέμου, που επιφυλάσσει σημαντικούς κινδύνους για τις επιχειρήσεις.
- Η συμπεριφορική οικονομία: Τα δεδομένα της συμπεριφοράς του ατόμου-καταναλωτή, όπως αποτυπώνονται στο διαδίκτυο και τις κινητές μας συσκευές, σήμερα μπορούν να ποσοτικοποιηθούν και να αναλυθούν, δίνοντας σε κυβερνήσεις και επιχειρήσεις τη δυνατότητα να επηρεάσουν μελλοντικές συμπεριφορές. Η προοπτική αυτή, φέρνει στο προσκήνιο σημαντικά ζητήματα προσωπικών δεδομένων, και αντιμετωπίζεται με διαρκώς αυξανόμενη καχυποψία.
- Συνθετικά media: H τεχνητή παραγωγή ή παραποίηση δεδομένων και ειδήσεων με αυτοματοποιημένα μέσα, και ειδικότερα με τη χρήση αλγορίθμων Τεχνητής Νοημοσύνης, με σκοπό την παραπλάνηση, αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς. Για να διατηρήσουν την εμπιστοσύνη της κοινωνίας και να προστατεύσουν την εικόνα τους, οι επιχειρήσεις και οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αναζητήσουν τρόπους εξακρίβωσης της αυθεντικότητας των ειδήσεων και των δεδομένων.
- Το μέλλον της σκέψης: Είναι δεδομένο ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η χρήση των κινητών τηλεφώνων, έχουν επηρεάσει τον τρόπο σκέψης μας. Στα χρόνια που έρχονται, αυτό θα συμβεί σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό από τεχνολογίες, όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη, η ρομποτική και τα αυτόνομα οχήματα, δημιουργώντας τεράστιες προκλήσεις όσον αφορά τον τρόπο που αλληλοεπιδρούν επιχειρήσεις και κυβερνήσεις με τους εργαζόμενους, τους καταναλωτές και τους πολίτες.
- Η απελευθέρωση της εργασίας και της ζωής: Τα όρια που προσδιορίζουν τις ζωές μας, μετατοπίζονται διαρκώς. Σήμερα, είναι πλέον ορατό ένα μέλλον χωρίς σαββατοκύριακα, με συνταξιούχους 30 ετών και εργαζόμενους 70 ετών, όπου η δια βίου μάθηση αναμένεται να υποκαταστήσει τα πανεπιστήμια.
- Μικροβιώματα: Η αξιοποίηση των δυνατοτήτων των μικροοργανισμών θα συμβάλει στην επίλυση των μεγαλύτερων προκλήσεων που αντιμετωπίζουμε σε τομείς, όπως η ιατρική, η διατροφή και το περιβάλλον, δημιουργώντας πρωτοφανείς ευκαιρίες καινοτομίας.
- Συνθετική βιολογία: Οι μεγαλύτερες καινοτομίες του 21ου αιώνα θα προέλθουν από τη σύζευξη της βιολογίας και της τεχνολογίας. Αποκρυπτογραφώντας και επανασχεδιάζοντας τον κώδικα της ζωής, το DNA, θα επαναπροσδιοριστεί ο τρόπος αντιμετώπισης των ασθενειών, ο τρόπος παραγωγής αλλά και διατροφής.
