Στο… πόδι σχεδιάζονται τα δημόσια έργα αλλά οι πληρωμές, πληρωμές!

Μαύρες τρύπες στη διαδικασία σχεδιασμού, διαγωνισμών και υλοποίησης των δημοσίων έργων από το Κράτους και τους φορείς της γενικής κυβέρνησης ειδικά τους Οργανισμούς Τοπικής αυτοδιοίκησης, καταγράφει σε ειδική έκθεση το Ελεγκτικό Συνέδριο.

Το Ελ. ΣΥΝ. στηλιτεύει την όλη διαδικασία που ακολουθείται στην υλοποίηση των δημοσίων έργων, η οποία κοστίζει δισεκατομμύρια στους ‘Έλληνες φορολογούμενους, καθώς πολλά έργα σχεδιάζονται στο… πόδι και δεν ολοκληρώνονται, ενώ έχουν καταβληθεί τα κόστη.

Από τα απίστευτα δε, παραδείγματα που παραθέτει, δημιουργείται η εντύπωση ότι πολλά από τα έργα, δημοπρατούνται, χωρίς να ενδιαφέρονται οι αναθέτοντες φορείς για την ολοκλήρωσή τους και τη χρησιμότητά τους.

Ειδικότερα, τα πορίσματα από τους ελέγχους που διενήργησε το Ελεγκτικό Συνέδριο είναι τα ακόλουθα:

1. Δεν υφίσταται σύστημα συνολικής διαχείρισης της αξιοποίησης των έργων καθ’ όλο τον κύκλο ζωής τους. Η αξιολόγηση της σκοπιμότητας και της βιωσιμότητας των έργων και η ουσιαστική διαβούλευση με το κοινό ούτε προβλέπονται σε επίπεδο κανονιστικού πλαισίου ούτε διενεργούνται κατά κανόνα από τους φορείς. 
2. Δυσχέρειες παρουσιάσθηκαν κατά την αξιοποίηση ορισμένων ολυμπιακών ακινήτων. Στην πρόκλησή τους συνέβαλαν η απουσία σχετικού σχεδιασμού και οι αλλεπάλληλες μεταβιβάσεις της αρμοδιότητας αξιοποίησης. 
3. Δεν έχει τεθεί σε λειτουργία ένα σύστημα συνολικής διαρκούς παρακολούθησης της συντήρησης των έργων. Δεν προγραμματίζονται κατά κανόνα συντηρήσεις και τακτικές επιθεωρήσεις, αλλά οι όποιες παρεμβάσεις λαμβάνουν χώρα κατόπιν αναφορών χρηστών ή έκτακτων βλαβών. 
4. Δεν έχουν θεσπιστεί δείκτες απόδοσης σε σημαντικές κατηγορίες έργων, ενώ οι φορείς δεν ορίζουν τέτοιους δείκτες στα επιμέρους έργα που υλοποιούν, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς τους. 
5. Κατά την εκπόνηση των μελετών δεν σταθμίζονται επαρκώς κίνδυνοι, όπως ακραία καιρικά φαινόμενα, γεωτεχνικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες. 
6. Δεν παρέχονται επαρκείς εγγυήσεις για την άσκηση ουσιώδους επίβλεψης, καθόσον οι τεχνικές υπηρεσίες είναι υποστελεχωμένες, ενώ διαπιστώθηκαν σε αρκετές περιπτώσεις ελλείψεις στην τήρηση ημερολογίων και ανακεφαλαιωτικών εκθέσεων, περιορισμένη παρουσία των επιβλεπόντων, ανεπαρκής τεκμηρίωση των ελέγχων ποιότητας και μη αξιοποίηση της δυνατότητας ανάθεσης της επίβλεψης σε εξωτερικούς φορείς. 

Παραδείγματα

Παραθέτει δε και ενδεικτικά παραδείγματα κακοδιαχείρισης τα οποία είναι:

1. Στη πλειονότητα των ελεγχθέντων αντιπλημμυρικών έργων δεν πραγματοποιήθηκε ρητή στάθμιση του κινδύνου ακραίων καιρικών φαινομένων και πλημμυρών. Μόνο σε μία περίπτωση είχε μελετηθεί η πλημμυρική τιμή με εικοσαετή ορίζοντα και είχε γίνει σχεδιασμός με περιθώρια ασφαλείας για ακραίες πλημμύρες. Σε ένα δε εκ των ελεγχθέντων αντιπλημμυρικών έργων παρουσιάστηκε περιστατικό πλημμύρας πλησίον του σημείου επέμβασης λίγους μόνο μήνες μετά την ολοκλήρωση των εργασιών κατασκευής, γεγονός που εγείρει ερωτήματα ως προς την επάρκεια της στάθμισης κινδύνων κατά τη μελέτη.
2. Σε έργο κατασκευής δικτύου αποχέτευσης ομβρίων η μελέτη δεν αξιολόγησε επαρκώς τον κίνδυνο υπερφόρτωσης του φυσικού αποδέκτη ποταμού σε περίπτωση αυξημένων βροχοπτώσεων, καθόσον βασίστηκε σε δεδομένα σχεδιασμού για βροχοπτώσεις με περίοδο επαναφοράς 10 ετών (Τ=10), χωρίς να λάβει υπόψη την πιθανή αύξηση της έντασης και συχνότητας ακραίων φαινομένων λόγω κλιματικής αλλαγής.
3. Έργο εκτροπής και διευθέτησης χειμάρρων που προγραμματίστηκε το έτος 2018 εκτελέστηκε βάσει μελέτης που είχε εκπονηθεί το έτος 2003 και η οποία με τη σειρά της είχε βασιστεί σε υδρολογικά δεδομένα προγενέστερης μελέτης, που είχε εκπονηθεί το έτος 1980.
4. Σε έργο κατασκευής κλειστού γυμναστηρίου δεν εκτιμήθηκε επαρκώς ο κίνδυνος υδρογεωλογικών επιπτώσεων από γειτνιάζοντα ποταμό, με αποτέλεσμα την πρόκληση σημαντικών ζημιών από πλημμύρες που έλαβαν χώρα κατά τα έτη 2009 και 2020, γεγονότα που οδήγησαν στην αναγκαιότητα εκτέλεσης έργου αποκατάστασης και στην περαιτέρω δημοσιονομική επιβάρυνση του φορέα. Παρά τα ανωτέρω, μέχρι σήμερα δεν έχουν ληφθεί τα απαραίτητα μέτρα προστασίας τόσο του κτιρίου όσο και του υπαίθριου χώρου.
5. Σε έργο κατασκευής καταφυγίου σκαφών δεν σταθμίστηκε επαρκώς ο κίνδυνος δημιουργίας υποσκαφών σε περιμετρική οδό σύνδεσης του λιμένα, λόγω αντανάκλασης ενεργών κυματισμών, με αποτέλεσμα τη μείωση της λειτουργικότητας του έργου κατά περίπου 10%.
6. Κατά τη λειτουργία έργου κατασκευής αλιευτικού καταφυγίου διαπιστώθηκε έντονο φαινόμενο προσάμμωσης, το οποίο δεν είχε επαρκώς προβλεφθεί ή αντιμετωπιστεί στη φάση των αρχικών μελετών, με αποτέλεσμα να μην κατασκευαστεί κεκλιμένο επίπεδο (ράμπα ή γλίστρα) για ανέλκυση και καθέλκυση μικρών σκαφών, όπως όριζε η διακήρυξη. Η αδυναμία πρόβλεψης των κινδύνων προσάμμωσης και η έλλειψη σχεδιασμού μέτρων διαρκούς φροντίδας οδήγησαν στην ανάγκη σύνταξης συμπληρωματικών μελετών και προγραμματισμού νέων έργων από τον φορέα.
7. Σε έργα κατασκευής πεζοδρόμων δεν σταθμίστηκε επαρκώς ο κίνδυνος από τη διέλευση οχημάτων και τον κυκλοφοριακό φόρτο, με αποτέλεσμα να απαιτηθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα η ανακατασκευή τμήματος αυτών.
8. Σε έργο αποκατάστασης Χώρου Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων (ΧΑΔΑ) δεν σταθμίστηκε επαρκώς ο κίνδυνος αστάθειας των πρανών που γειτνίαζαν με παρακείμενο ρέμα, με αποτέλεσμα, κατόπιν έντονης βροχόπτωσης που προκάλεσε μετακίνηση γαιών και τοπικές κατολισθήσεις, να διακοπούν οι εργασίες και να απαιτηθεί νέα εξειδικευμένη μελέτη.
9. Σε έργο κατασκευής πεζοδρομίων δεν σταθμίστηκαν επαρκώς οι κίνδυνοι από την παλαιότητα και την κατάσταση των υφιστάμενων δικτύων, με αποτέλεσμα, κατά την εκτέλεση του έργου, να εντοπισθεί η μη λειτουργικότητα του δικτύου ομβρίων λόγω φερτών υλικών και φθορών, καθώς και η επικινδυνότητα του δικτύου ηλεκτροφωτισμού, γεγονότα που επέβαλαν την εκτέλεση πρόσθετων εργασιών και αύξησαν το κόστος κατά περίπου 50%.
10. Σε έργο επέκτασης δικτύου ηλεκτροφωτισμού αυτοκινητοδρόμου δεν εκτιμήθηκε επαρκώς η υποχρέωση προηγούμενης τοποθέτησης στηθαίων ασφαλείας, με αποτέλεσμα, κατά την κατασκευή, να απαιτηθεί αλλαγή του τύπου των ιστών σε παθητικής ασφάλειας, γεγονός που οδήγησε σε καθυστερήσεις και αύξηση του κόστους του έργου.
11. Έργο κατασκευής ΧΥΤΑ τέσσερα μόλις έτη μετά την ολοκλήρωση των σχετικών εργασιών τέθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου εκτός λειτουργίας λόγω μεταγενέστερης εκτεταμένης καθίζησης, γεγονός που υποδηλώνει ότι δεν διασφαλίστηκαν επαρκώς οι προϋποθέσεις για τη μακροχρόνια βιωσιμότητα και πλήρη λειτουργικότητα του έργου.