Το 2025 ενδέχεται να περάσει στην ιστορία ως η πιο αποσταθεροποιητική χρονιά για το Ιράν από την ίδρυση της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Στρατιωτικές ήττες, γεωπολιτικές απώλειες, οικονομική κατάρρευση και ένα αβέβαιο πυρηνικό μέλλον συνθέτουν ένα εκρηκτικό μείγμα, που δοκιμάζει την αντοχή του καθεστώτος, αλλά και την υπομονή της ιρανικής κοινωνίας.
Μόλις δέκα μήνες πριν, στο Ιράν υπήρχε μια συγκρατημένη ελπίδα ότι η αλλαγή σκυτάλης στον Λευκό Οίκο ίσως άνοιγε τον δρόμο για μια νέα προσέγγιση με τις ΗΠΑ. Παρά το γεγονός ότι ο ίδιος πρόεδρος είχε στο παρελθόν αποσύρει τις ΗΠΑ από τη συμφωνία για τα πυρηνικά και είχε υποσχεθεί προεκλογικά ότι θα «λύσει» το ιρανικό ζήτημα, πολλοί πίστευαν ότι υπήρχε περιθώριο για μια νέα συμφωνία.
Καθώς όμως το 2025 πλησιάζει στο τέλος του, η πραγματικότητα είναι ζοφερή. Το Ιράν βρίσκεται ουσιαστικά χωρίς λειτουργικό πυρηνικό πρόγραμμα, έπειτα από τους αμερικανικούς βομβαρδισμούς με βόμβες MOP τον Ιούνιο, που είτε κατέστρεψαν, είτε έθαψαν κάτω από τόνους ερειπίων κρίσιμες εγκαταστάσεις. Παράλληλα, η χώρα έχει απολέσει σε μεγάλο βαθμό την αντιαεροπορική της άμυνα, μετά τις ισραηλινές επιθέσεις σε εκτοξευτές πυραύλων και αντιαεροπορικές συστοιχίες.
Σαν να μην έφταναν αυτά, το Ιράν εξακολουθεί να μετρά τις απώλειες από τον σύντομο αλλά αιματηρό πόλεμο 12 ημερών με το Ισραήλ: κορυφαίοι στρατιωτικοί διοικητές και πυρηνικοί επιστήμονες δολοφονήθηκαν σε στοχευμένες επιθέσεις, αποδυναμώνοντας σοβαρά τη στρατιωτική και τεχνοκρατική ελίτ της χώρας.
Η κατάρρευση του «Άξονα της Αντίστασης»
Το 2025 έρχεται να προστεθεί σε ένα ήδη τραυματικό προηγούμενο έτος. Το Ιράν έχει χάσει τη Συρία, τον στενότερο αραβικό του σύμμαχο και βασικό διάδρομο προς τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο. Η ίδια η Χεζμπολάχ υπέστη καίριο πλήγμα με τη δολοφονία του ηγέτη της, Χασάν Νασράλα, σε ισραηλινή επίθεση στο τέλος του 2024. Την ίδια χρονιά, η Χαμάς έχασε τον Ισμαήλ Χανίγια σε ισραηλινή επιχείρηση μέσα στην Τεχεράνη, σε ξενώνα που βρισκόταν μάλιστα σε χώρο πρώην ανακτόρων του Σάχη.
Στα τέλη του 2025, οι μόνοι σύμμαχοι που απομένουν στο λεγόμενο «Άξονα της Αντίστασης» είναι οι Χούθι της Υεμένης. Αν και μπορούν να παρενοχλούν τη διεθνή ναυσιπλοΐα στην Ερυθρά Θάλασσα, δεν αποτελούν σοβαρή στρατηγική απειλή ούτε για το Ισραήλ, ούτε για τις ΗΠΑ.
Οικονομική ασφυξία και κοινωνική αγανάκτηση
Παράλληλα με τις γεωπολιτικές ήττες, το Ιράν βιώνει μια πρωτοφανή οικονομική κρίση. Οι κυρώσεις του ΟΗΕ, που είχαν αρθεί στο πλαίσιο της συμφωνίας JCPOA του 2015, επανήλθαν, ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ ξεκαθάρισε ότι οποιαδήποτε προσπάθεια επανεκκίνησης του πυρηνικού προγράμματος θα απαντηθεί με νέους βομβαρδισμούς.
Η φυγή μορφωμένων νέων συνεχίζεται, η ανεργία και η υποαπασχόληση πλήττουν τη νεολαία και ο πληθωρισμός αγγίζει επίσημα το 50%, αν και ανεπίσημα εκτιμάται πολύ υψηλότερος. Το εθνικό νόμισμα έχει καταρρεύσει: από περίπου 70 ριάλ ανά δολάριο στα χρόνια της Ισλαμικής Επανάστασης, σήμερα η ισοτιμία ξεπερνά τα 117.000 ριάλ στη μαύρη αγορά.
Η καθημερινότητα έχει γίνει δυσβάσταχτη. Το καλοκαίρι, η χώρα αντιμετωπίζει κυλιόμενες διακοπές ρεύματος, τις οποίες κάποιοι αποδίδουν ακόμη και σε κρατική εξόρυξη bitcoin.
Το φθινόπωρο, μια σφοδρή ξηρασία, σε συνδυασμό με δεκαετίες κακής διαχείρισης υδάτινων πόρων, έχει καταστήσει την επιβολή δελτίου νερού πιθανό ενδεχόμενο. Ο ίδιος ο πρόεδρος, Μασούντ Πεζεσκιάν, προειδοποίησε ότι αν η κατάσταση δεν αλλάξει, η Τεχεράνη ίσως χρειαστεί να εκκενωθεί.
Πολιτική στασιμότητα και φόβος κατάρρευσης
Παρά τις πιέσεις, το καθεστώς δεν έχει καταρρεύσει. Οι Φρουροί της Επανάστασης παραμένουν πιστοί στο σύστημα και επωφελούνται οικονομικά και πολιτικά από αυτό.
Η εμπειρία των διαδηλώσεων «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» του 2023 έχει πείσει πολλούς Ιρανούς ότι μια μαζική εξέγερση θα κατασταλεί βίαια.
Αντί για επανάσταση, παρατηρείται διάχυτη κοινωνική ανυπακοή: ανοιχτή περιφρόνηση των θρησκευτικών κανόνων, δημόσιες ύβρεις κατά της ηγεσίας και σκηνές όπως οι απαγορευμένοι εορτασμοί του Halloween, που υπογραμμίζουν την αδυναμία του κράτους να επιβάλει ακόμη και τους δικούς του περιορισμούς.
Το πυρηνικό αδιέξοδο
Το μεγαλύτερο δίλημμα αφορά το πυρηνικό πρόγραμμα. Στο παρελθόν, το Ιράν μπορούσε να επιλέξει ανάμεσα στον εμπλουτισμό ουρανίου και την άρση κυρώσεων. Σήμερα, βρίσκεται στο χειρότερο δυνατό σενάριο: μηδενικός εμπλουτισμός και μηδενική ελάφρυνση κυρώσεων.
Η ηγεσία καλείται να αποφασίσει αν θα αποδεχθεί διαπραγματεύσεις που μοιάζουν με άνευ όρων παράδοση, αν θα επανεκκινήσει το πρόγραμμα ρισκάροντας νέο πόλεμο ή αν θα στραφεί σε μια μυστική πορεία προς την απόκτηση πυρηνικού όπλου ως μοναδική αξιόπιστη δύναμη αποτροπής.
Ένας λαός που περιμένει κάτι καλύτερο
Όποια κι αν είναι η απόφαση της ηγεσίας, το μόνο βέβαιο είναι ότι ο ιρανικός λαός, ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων, έχει εξαντληθεί από τις αλλεπάλληλες «χρονιές της συμφοράς».
Αυτό που επιθυμεί περισσότερο από οτιδήποτε άλλο δεν είναι ιδεολογικές νίκες ή γεωπολιτικούς θριάμβους, αλλά -έστω για μία φορά- ένα annus mirabilis ("έτος θαυμάτων", μία καλή χρονιά), αντί για άλλον ένα κύκλο καταστροφής.
Α.Ν
