Στο -14% έφθασε η πτώση από την αρχή του έτους της διεθνούς τιμής του αργού πετρελαίου, όμως στην ελληνική αγορά οι διεθνείς μειώσεις έρχονται με τη λογική του... «πολύ λίγα, πολύ αργά», καθώς η τιμή της αμόλυβδης βενζίνης είναι οριακά αυξημένη, κατά 1,9%, από την αρχή του έτους.
Η τιμή του αμερικανικού αργού πετρελαίου υποχώρησε την Τετάρτη στα 68 δολάρια το βαρέλι και του μπρεντ περίπου στα 72 δολ. Η πτώση τους από την αρχή του χρόνου είναι περίπου 14%. Η αγορά κατεβάζει τον πήχη, καθώς διαπιστώνει ότι, ενώ θα έπρεπε να έχει μειωθεί η διεθνής προσφορά πετρελαίου, λόγω της ενεργοποίησης των νέων περικοπών που αποφάσισε ο ΟΠΕΚ+, στην πραγματικότητα συμβαίνει το αντίθετο: οι περικοπές εξαγωγών δεν είναι ορατές και η προσφορά παραμένει υψηλή.
Ταυτόχρονα, υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες για τη ζήτηση, καθώς οι κεντρικές τράπεζες συνεχίζουν τις αυξήσεις επιτοκίων, ενώ στις ΗΠΑ συνεχίζεται η αναταραχή με επίκεντρο τις περιφερειακές τράπεζες, που θα μπορούσε να προκαλέσει νέες επιπλοκές στην παγκόσμια οικονομία. Ήδη το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, άλλωστε, προβλέπει σοβαρή επιβράδυνση της παγκόσμιας ανάπτυξης φέτος.
Παρά την αρκετά έντονη πτωτική δυναμική που αναπτύσσουν οι διεθνείς τιμές, στην ελληνική αγορά οι καταναλωτές δεν έχουν δει μειώσεις στην τιμή της αμόλυβδης, που παραμένει ουσιαστικά σταθερή από την αρχή του έτους. Ακόμη και αν θεωρείται λογικό να μην έχουν περάσει ακόμη στις τιμές της αντλίας οι τελευταίες μειώσεις διεθνών τιμών, πάντως η διαφορά ανάμεσα στη διεθνή πτώση κατά -14% και στην εγχώρια, μικρή άνοδο κατά 1,9%, υποδεικνύει ότι δεν λειτουργεί σωστά ο ανταγωνισμός στην αγορά καυσίμων.
Σύμφωνα με στοιχεία του υπ. Ανάπτυξης, η τιμή της αμόλυβδης βενζίνης ήταν 1,877 ευρώ το λίτρο στις 2 Μαΐου, ενώ στην αρχή του έτους ήταν ελαφρώς χαμηλότερη, στα 1,842 ευρώ το λίτρο. Το Πάσχα, τιμή της αμόλυβδης είχε ανεβεί στα 1,948 ευρώ το λίτρο.
Τα στοιχεία αυτά παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον ενόψει της ανακοίνωσης του πορίσματος σχετικής έρευνας της Επιτροπής Ανταγωνισμού, σημείο εκκίνησης της οποίας ήταν ακριβώς αυτό το πρόβλημα, το λεγόμενο «φαινόμενο των πυραύλων και φτερών», όπου οι τιμές σε μια αγορά εκτοξεύονται υψηλότερα σαν πύραυλοι με αφορμή διεθνείς αυξήσεις, αλλά υποχωρούν αργά, σαν φτερά, όταν γίνονται διεθνείς μειώσεις τιμών.
Στις 28 Νοεμβρίου, η Επιτροπή αποφάσισε να αξιοποιήσει το πιο ισχυρό, ίσως, θεσμικό «όπλο» της για την αγορά καυσίμων, δηλαδή την κανονιστική παρέμβαση σε ένα κλάδο της οικονομίας, που προβλέπεται από τον νόμο για τον ανταγωνισμό (ν. 3959/2011, άρθρο 11). Σε αυτή την απόφαση οδηγήθηκε η Επιτροπή επειδή, χαρτογραφώντας την αγορά από τα τέλη Μαρτίου, βρήκε... πυραύλους και φτερά. Όπως σημειώνει η Ε.Α.,
- Η χαρτογράφηση κάλυψε επιλεκτικά την αμόλυβδη βενζίνη 95 οκτανίων, το πετρέλαιο κίνησης και το πετρέλαιο θέρμανσης και εξέτασε τη μετακύλιση τιμών (pass through) στην αλυσίδα παραγωγής και διανομής πετρελαιοειδών προϊόντων στην ελληνική αγορά. Συγκεκριμένα, εξετάστηκε κυρίως το φαινόμενο της ασυμμετρικής προσαρμογής των τιμών των καυσίμων σε μεταβολές του κόστους κτήσης προϊόντος μεταξύ των τριών σταδίων παραγωγής και διανομής (αναφερόμενο και ως φαινόμενο της «ρουκέτας και του φτερού» ή Rockets & Feathers).
- Η οικονομετρική ανάλυση εστίασε στο άμεσο αποτέλεσμα της μεταβολής του κόστους κτήσης προϊόντος στις τιμές. Το τελικό πόρισμα της ανάλυσης, η οποία περιορίστηκε στο νομό Αττικής, αγορά όπου υπάρχει περισσότερη ανταγωνιστική ένταση, δείχνει την ύπαρξη ασυμμετρίας και για τα τρία προϊόντα και στα τρία στάδια της αλυσίδας παραγωγής και διάθεσης (διύλιση, εμπορία, λιανική διάθεση).
- Από περαιτέρω οικονομετρική ανάλυση, φαίνεται πως για τα προϊόντα βενζίνη 95 και πετρέλαιο θέρμανσης υπάρχει ασύμμετρη μετακύλιση στις τιμές λιανικής (πρατηρίου) ύστερα από μια αλλαγή της τιμής των εταιρειών χονδρικής. Για τα εν λόγω προϊόντα, η ασυμμετρία εμφανίζεται ταυτόχρονα με την αλλαγή της τιμής χονδρικής (άμεσο αποτέλεσμα) και εξακολουθεί να υφίσταται σωρευτικά ύστερα από πέντε ημέρες (aggregate pass-through), παρόλο που βαίνει μειούμενη. Περαιτέρω, η ΓΔΑ εξέτασε τον τρόπο τιμολόγησης των τριών προϊόντων και άλλα στοιχεία που ενδέχεται να συνδέονται με την παρατηρούμενη ασυμμετρία.
Εκτός από τις κινήσεις τιμών, η Ε.Α. καταγράφει τη σημαντική αύξηση του κύκλου εργασιών και δεικτών κερδοφορίας των επιχειρήσεων διύλισης και χονδρικής εμπορίας, το, εκ πρώτης όψεως, ιδιαίτερα αυξημένο περιθώριο κέρδους των εταιρειών διύλισης το 2022 (σχεδόν διπλασιάζεται σε σχέση με το 2021) και την αύξηση του περιθωρίου διύλισης.
Στο πλαίσιο της κανονιστικής παρέμβασης, όπως τόνιζε η Επιτροπή, «θα εξεταστούν εις βάθος οι συνθήκες ανταγωνισμού στις οικείες αγορές, προκειμένου να διευκρινιστούν τόσο αν η παρατηρούμενη ασυμμετρία, και γενικότερα η αύξηση της τιμής αυτών των προϊόντων την τελευταία διετία, οφείλονται στην απουσία συνθηκών αποτελεσματικού ανταγωνισμού, όσο και ζητήματα αναφορικά με το μηχανισμό τιμολογιακής πολιτικής, την τήρηση αποθεμάτων ασφαλείας και άλλων πιθανών φραγμών εισόδου και ανάπτυξης της αγοράς και τη διατήρηση υψηλού περιθωρίου κέρδους από τις επιχειρήσεις του κλάδου».
Όπως ανέφερε η Επιτροπή, «η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις ακριβότερες ευρωπαϊκές χώρες στις τιμές των υγρών καυσίμων προ φόρων (απλή αμόλυβδη βενζίνη και πετρέλαιο κίνησης), σε συνδυασμό με την ύπαρξη ασυμμετρικής προσαρμογής στη διαμόρφωση των τελικών τιμών των καυσίμων (τιμές αντλίας), ιδιαίτερα για βενζίνη 95 και πετρέλαιο θέρμανσης, και αύξησης του περιθωρίου κέρδους στα διάφορα στάδια της αξιακής αλυσίδας».
