Το Δελτίο Κοινωνικών Εξελίξεων 2020 του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ επιχειρεί να καταγράψει, σύμφωνα με τα πλέον επικαιροποιημένα διαθέσιμα στοιχεία, τις πιο πρόσφατες κοινωνικές εξελίξεις και το κοινωνικό αποτύπωμα πολιτικών σε μια σειρά τομέων στην Ελλάδα. Αυτό γίνεται σε συνέχεια του Δελτίου Κοινωνικών Εξελίξεων 2019, του πρώτου της σχετικής σειράς, το οποίο συντάχθηκε στη φάση κατά την οποία η οικονομία είχε μεταβεί από την ύφεση στη σταθεροποίηση και την ανάπτυξη, καταγράφοντας τις τότε εξελίξεις για τα έτη 2015-2017, για τα οποία υπήρχαν και τα πλέον ανανεωμένα διαθέσιμα δεδομένα.
Το Δελτίο αυτό δημοσιεύεται σε μια κρίσιμη καμπή για τις σύγχρονες κοινωνίες. Η πανδημική κρίση της νόσου Covid-19 που ταλανίζει τον πλανήτη θέτει υπό αναδιαπραγμάτευση κυρίαρχες αντιλήψεις και εδραιωμένα μοντέλα βίου και υποβάλλει τις σύγχρονες κρατικές μορφές σε πρωτοφανείς, για τις τελευταίες δεκαετίες, δοκιμασίες. Δοκιμασίες οι οποίες ενδεχομένως να διαμορφώνουν τους όρους για τη μετάβαση σε ένα νέο παράδειγμα οργάνωσης του κράτους και της κοινωνικής ζωής. Ιδίως σε ό,τι αφορά τα δημόσια συστήματα υγείας –έπειτα από σειρά πολιτικών συρρίκνωσής τους με στόχο τη δραστική στροφή προς τον ιδιωτικό τομέα υγείας– φαίνεται πως σε αυτήν την ακραία συγκυρία αμφισβητείται η ιδεολογική ορθοδοξία που είχε στο επίκεντρό της την αποψίλωση του κράτους πρόνοιας.
Το ξέσπασμα μιας σφόδρα επεκτατικής και ιδιαίτερα επιθετικής υγειονομικής απειλής μοιάζει να επιδρά συνολικά στα κυρίαρχα μοντέλα διαμόρφωσης και άσκησης κοινωνικής πολιτικής και να αποδομεί καταιγιστικά τις παραδοχές των νεοφιλελεύθερων πολιτικών, εκθέτοντας τα όριά τους. Στην Ελλάδα, όπου το δημόσιο σύστημα υγείας έχει υποστεί αλλεπάλληλες πιέσεις, τόσο πριν όσο και στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, η έλευση της Covid-19 συνιστά μια πρόσθετη, πρωτοφανών διαστάσεων, πρόκληση.
Στο πλαίσιο αυτό, οι δείκτες που περιλαμβάνονται στο Δελτίο, οι οποίοι ακτινογραφούν τα πεδία της υγείας, της κοινωνικής πολιτικής, της εκπαίδευσης και των εργασιακών σχέσεων στην προ-Covid-19 περίοδο, αποκτούν ξεχωριστή σημασία. Αφενός γιατί η συνθήκη του –υπολειμματικού και προ της κρίσης του 2010– κράτους πρόνοιας είναι συνολικά επιδεινωμένη μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης. Αφετέρου γιατί η τάση σταδιακής οριζόντιας βελτίωσης κρίσιμων κοινωνικών δεικτών και δεδομένων από το 2016 και μετά ανατρέπεται τόσο από την εκδήλωση της σε εξέλιξη υγειονομικής κρίσης όσο και από επιλογές πολιτικής που έχουν τεθεί σε εφαρμογή μετά τις εκλογές της 7ης Ιουλίου, ως και μια απόπειρα ρήξης με την κυβερνητική πρακτική από το 2015 έως το πρώτο ήμισυ του 2019, στην οποία πιστώνεται η παρατηρούμενη βελτίωση.
Αντίξοο περιβάλλον μετά το τέλος της πανδημίας
Ακριβείς εκτιμήσεις για τις επιπτώσεις της παρούσας κατάστασης δεν είναι δυνατές. Εκ των πραγμάτων όμως και καθώς οι δυσχέρειες είναι δεδομένες, η ελληνική κοινωνία, και ιδίως οι πιο αδύναμες μερίδες της, θα κληθούν να αντιμετωπίσουν την επόμενη μέρα μετά το τέλος της πανδημίας και του lockdown ένα ιδιαίτερα αντίξοο πλαίσιο. Γι’ αυτόν το λόγο μοιάζει επιτακτική η ανάγκη διαμόρφωσης μιας συνολικής πολιτικής πρότασης για την προωθητική υπέρβαση της κρίσης στην Ελλάδα και την Ευρώπη μέσω της κινητοποίησης μιας ευρείας κοινωνικής συμμαχίας με προοδευτικό προσανατολισμό.
Αυτή η πρόταση, παράλληλα με την ενεργοποίηση ενός σχεδίου βιώσιμης ανάπτυξης, θα συνίσταται στην ανασυγκρότηση και θωράκιση του κράτους πρόνοιας, με όρους και μηχανισμούς συλλογικής προστασίας και ασφάλειας. Ώστε η επόμενη ημέρα της κρίσης να μετριέται σε όρους αναβαθμισμένης κοινωνικής ευημερίας και όχι σε όρους κοινωνικής αποδόμησης και περαιτέρω αποσυνοχής.
Όλο το Δελτίο Κοινωνικών Εξελίξεων του ΕΝΑ εδώ
