Λεφτά... υπάρχουν -και με το παραπάνω- στους τραπεζικούς λογαριασμούς των Ευρωπαίων πολιτών, με τις καταθέσεις στην Ελλάδα να έχουν αυξηθεί σχεδόν κατά 25 δισ. ευρώ στη διάρκεια της πανδημίας (Μάρτιος 2020 - Ιούνιος 2021). Όμως, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εκτιμά ότι δεν θα πρέπει να δημιουργούνται υπερβολικές προσδοκίες για τη συμβολή αυτών των αυξημένων καταθέσεων στην οικονομική ανάκαμψη, καθώς τα περισσότερα χρήματα που έχουν συγκεντρωθεί στους τραπεζικούς λογαριασμούς δεν πρόκειται να κατευθυνθούν στην κατανάλωση.
Η αύξηση καταθέσεων στην Ελλάδα, λόγω της αναγκαστικής αποταμίευσης και των πολλών μέτρων στήριξης, ήταν εντυπωσιακή στη διάρκεια της πανδημίας και για πολλούς μήνες ο 12μηνος ρυθμός αύξησης ήταν διψήφιος, φθάνοντας το 15,3%.
- Οι συνολικές καταθέσεις επιχειρήσεων και νοικοκυριών αυξήθηκαν από 145 δισ. στο τέλος Μαρτίου 2020 στα 169,8 δισ. ευρώ, στο τέλος Ιουνίου 2021.
- Των νοικοκυριών αυξήθηκαν από 117,6 σε 130,6 δισ. ευρώ.
Κυβερνητικά στελέχη εξέφραζαν συνεχώς αισιοδοξία ότι οι αυξημένες καταθέσεις θα μετατραπούν σε ιδιαίτερα αυξημένη κατανάλωση, δίνοντας ισχυρή ώθηση στην ανάκαμψης της οικονομίας. Ο πρωθυπουργός, Κ. Μητσοτάκης τόνιζε τον περασμένο Φεβρουάριο:
«Αυτό το οποίο με προβληματίζει είναι πόσο γρήγορα θα ξαναπάρουν μπροστά οι μηχανές της οικονομίας από τη στιγμή που θα βγούμε από την πανδημία. Και είμαι αισιόδοξος, γιατί υπάρχουν περισσότερες αποταμιεύσεις, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Ο κόσμος νομίζω ότι θα έχει διάθεση, να το πω απλά, να ξοδέψει ενδεχομένως περισσότερα χρήματα, να κάνει αγορές, να αγοράσει προϊόντα και υπηρεσίες που δεν μπόρεσε να αγοράσει τώρα».
Όμως, οι οικονομολόγοι της ΕΚΤ έχουν διαφορετική άποψη, εκτιμώντας ότι τέτοιο φαινόμενο ελατηρίου δεν θα δούμε. Όπως τονίζεται σε ειδική ανάλυση στο τελευταίο οικονομικό δελτίο της ΕΚΤ:
- Η πανδημία του κορωνοϊού έχει οδηγήσει σε συσσώρευση μεγάλου αποθέματος αποταμίευσης νοικοκυριών σε προηγμένες οικονομίες, σημαντικά πάνω από αυτό που έχει παρατηρηθεί ιστορικά. Λόγω του μεγάλου μεγέθους τους, οι οικονομίες που συσσωρεύτηκαν από τις αρχές του 2020 έχουν τη δυνατότητα να διαμορφώσουν την ανάκαμψη μετά την πανδημία. Το κεντρικό ερώτημα είναι εάν τα νοικοκυριά θα δαπανήσουν σε μεγάλο βαθμό μόλις αρθούν οι περιορισμοί που σχετίζονται με την πανδημία και επιστρέψει η εμπιστοσύνη των καταναλωτών ή αν άλλα κίνητρα θα εμποδίσουν τα νοικοκυριά να δαπανήσουν τις συσσωρευμένες υπερβολικές αποταμιεύσεις τους.
- Αρκετά επιχειρήματα υποστηρίζουν το κεντρικό σενάριο ότι τα νοικοκυριά θα προτιμήσουν να κρατήσουν το μεγαλύτερο μέρος της συσσωρευμένης πλεονάζουσας αποταμίευσης τους παρά να τα χρησιμοποιήσουν για να αγοράσουν καταναλωτικά αγαθά.
- Πρώτον, το χρήμα που συσσωρεύτηκε σε τραπεζικούς λογαριασμούς κατά τη διάρκεια της πανδημίας έχει ως επί το πλείστον συγκεντρωθεί από νοικοκυριά υψηλού εισοδήματος, τα οποία έχουν χαμηλότερη οριακή τάση να δαπανούν από το εισόδημα ή τον πλούτο σε σύγκριση με τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος. Στη ζώνη του ευρώ, η συσσώρευση αποταμιεύσεων κατά τη διάρκεια της πανδημίας έχει συγκεντρωθεί μεταξύ των νοικοκυριών μεγαλύτερης ηλικίας και υψηλότερου εισοδήματος.
- Δεύτερον, τα νοικοκυριά μπορούν να χρησιμοποιούν μέρος των συσσωρευμένων αποταμιεύσεων τους για να αποπληρώσουν το χρέος τους ή να επενδύσουν σε περιουσιακά στοιχεία. Πριν από το τέλος του 2020 μόνο ένα μικρό μέρος των πρόσθετων αποταμιεύσεων είχε χρησιμοποιηθεί για την αποπληρωμή χρέους ή την αγορά περιουσιακών στοιχείων, όπως μετοχές. Καθώς η αβεβαιότητα υποχωρεί, ένα μεγαλύτερο μέρος των αποταμιεύσεων θα μπορούσε να διοχετευθεί προς επενδύσεις ή αποπληρωμή χρέους.
- Τρίτον, η σημαντική εισοδηματική στήριξη που χορηγήθηκε στα νοικοκυριά και άλλα μέτρα πολιτικής που ελήφθησαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας οδήγησαν σε έντονη αύξηση του δημόσιου χρέους. Στο μέλλον τα νοικοκυριά αναμένουν αυξήσεις φόρων με στόχο τη μείωση του δημόσιου χρέους που συσσωρεύτηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας και, ως εκ τούτου, ενδέχεται να είναι λιγότερο πρόθυμα να καταναλώσουν τις συσσωρευμένες πλεονάζουσες αποταμιεύσεις τους. Ήδη, για παράδειγμα, η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου ανακοίνωσε αυξήσεις του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων, οι οποίες αναμένεται να επηρεάσουν την τάση των νοικοκυριών να καταναλώνουν.
- Τέταρτον, το περιθώριο για μεγάλη αύξηση της ζήτησης φαίνεται περιορισμένο. Ενώ η χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων και η σταδιακή επαναλειτουργία των τομέων έντασης επαφής θα ανακουφίσουν τη ζήτηση των νοικοκυριών για κατανάλωση συναφών υπηρεσιών (π.χ. ταξίδια, εστιατόρια και πολιτιστικές δραστηριότητες), δεν αναμένεται να υπάρξει εξίσου σημαντική αύξηση της κατανάλωσης διαρκών αγαθών.
