Ένα εξαιρετικά φιλόδοξο γεωστρατηγικά και οικονομικά έργο τίθεται ως προτεραιότητα στην ατζέντα των διαπραγματεύσεων μεταξύ Ελλάδας και Σκοπίων. Πρόκειται για το έργο διασύνδεσης του Αιγαίου με τον Δούναβη μέσω την «διώρυγα Μοράβα».
Το νέο project αφορά στη δημιουργία μιας νέας πλωτής οδού που θα εκτείνεται σε μήκος 650 χιλιομέτρων, συνδέοντας την Κεντρική με τη νότια Ευρώπη ανοίγοντας νέες προοπτικές για την μεταφορά εμπορευμάτων, ενδεχομένως και ταξιδιωτών, με στόχο την ανάπτυξη του εμπορίου και του τουρισμού στις περιοχές απ’ όπου θα περνά.
Ο Δούναβης, ο δεύτερος μεγαλύτερος ποταμός της Ευρώπης πηγάζει από τη Γερμανία κι ακολουθεί πορεία κυρίως ανατολική, διασχίζοντας αρκετές πρωτεύουσες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης ενώ καταλήγει στη Μαύρη Θάλασσα μέσα από τη Ρουμανία.
Η διώρυγα Μοράβα προβλέπεται να είναι μεγαλύτερη από παρόμοιες διώρυγες στην Ευρώπη, όπως του Ρήνου – Μάινα, στη Γερμανία, της Σένα – Ρόνα, στη Γαλλία ή της Odra-Visla, στην Πολωνία.
Οι πλωτές οδοί των διαφόρων ευρωπαϊκών κρατών θα καταλήγουν στον ποταμό Δούναβη και θα συνεχίζουν την πορεία τους προς τον Νότο μέσω του ποταμού Μοράβα, καταλήγοντας στον Θερμαϊκό Κόλπο.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η Βόρεια Ευρώπη θα έρθει κατά 1.200 χιλιόμετρα πιο κοντά στο Αιγαίο, ενώ το έργο μπορεί να αποπερατωθεί σε οκτώ με δέκα χρόνια.
Η κατασκευή της διώρυγας Δούναβη – Μοράβα και Αξιού με κατάληξη το λιμάνι της Θεσσαλονίκης εκτιμάται ότι θα στοιχίσει περίπου 17 δισεκατομμύρια δολάρια.
Σύμφωνα με τις προμελέτες που έχει εκπονήσει το υπουργείο Φυσικών Πόρων, Ορυχείων και Χωροταξίας της Σερβίας, το κανάλι θα έχει συνολικό μήκος 650 χλμ. και θα απαιτηθούν εκβαθύνσεις και διαπλατύνσεις στο μεγαλύτερο τμήμα της κοίτης των ποταμών Μοράβα (346 χλμ.) και Αξιού (275 χλμ).
Δύσκολα σημεία των ποταμιών θα παρακαμφθούν με τεχνητές διώρυγες, ενώ κοντά στα σύνορα Σερβίας και Σκοπίων προβλέπεται κατασκευή τεχνητού καναλιού 30 χλμ. που θα ενώνει τον Μοράβα με τον Αξιό.
Οσον αφορά το ελληνικό τμήμα του καναλιού, θα έχει μήκος 73 χλμ. και θα καταλήγει στον Θερμαϊκό, όπου θα λειτουργεί λιμάνι terminal. Τα 57 χλμ. θα είναι εντός της φυσικής κοίτης του ποταμού, ενώ τα υπόλοιπα μέχρι τη Θεσσαλονίκη θα γίνονται σε τεχνητό κανάλι εντός του ποταμού.
Παράλληλα θα υπάρξουν και έργα που θα δώσουν λύση στο πρόβλημα άρδευσης μεγάλων γεωργικών εκτάσεων, ενώ θα επιτραπεί η κατασκευή και λειτουργία υδροηλεκτρικών σταθμών σε όλο το μήκος του έργου.
Με το θέμα φαίνεται να συνδέεται και η κίνηση της ΔΕΗ η οποία πριν λίγες μέρες ανακοίνωσε ότι βρίσκεται πολύ κοντά στην απόκτηση εταιρείας προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας στα Σκόπια, την EDS που ανήκει στον όμιλο Feroinvest (έτος ίδρυσης το 2003).
Ο εν λόγω όμιλος δραστηριοποιείται στους τομείς της μεταλλουργίας, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και του εμπορίου ηλεκτρικής ενέργειας τόσο στα Σκόπια όσο και ευρύτερα στη νοτιοανατολική Ευρώπη.
Η μεγάλη φιλοδοξία είναι το τεράστιας στρατηγικής σημασίας έργο να εξυπηρετεί τους νέους σχεδιασμούς μεταφοράς ενεργειακών πόρων από την Ανατολική Μεσόγειο προς την Κεντρική Ευρώπη, παρακάμπτοντας την Τουρκία η οποία θεωρείται εξαιρετικά ασταθής κι αποτελεί συχνά τον αστάθμητο παράγοντα για την Ευρώπη.
Δεν είναι τυχαίο που ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας χαρακτήρισε το σχέδιο του πλωτού ποτάμιου διαδρόμου «τεράστιας σημασίας έργο» για την Ελλάδα, τη Σερβία αλλά και την Ευρώπη.
Ενδιαφέρον για συμμετοχή στην κατασκευή της πλωτής οδού από το Βελιγράδι ως τη Θεσσαλονίκη έχουν εκφράσει επενδυτές από την Κίνα, τις ΗΠΑ, τη Γερμανία, τη Ρωσία, τα Σκόπια και την Ελλάδα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόσφατα ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γ. Μπουτάρης ενημερώνοντας το δημοτικό συμβούλιο για την τελευταία επίσκεψή του στα Σκόπια είπε ότι ο πρόεδρος της ΠΓΔΜ, Γκεόργκι Ιβάνοφ, του έδωσε βίντεο στο οποίο απεικονίζεται το όνειρο της δημιουργίας του καναλιού.
Σύμφωνα με τον δήμαρχο, ο κ. Ιβάνοφ τον ενημέρωσε πως Κινέζοι έχουν μελετήσει το έργο και τα αβαθή σημεία καθώς και το απαραίτητο μήκος των πλοίων για να μπορούν να διασχίζουν τους ποταμούς.
Εξάλλου το θέμα της πλωτής σύνδεσης του λιμανιού της Θεσσαλονίκης με το Βελιγράδι, που θα δημιουργήσει ουσιαστικά ένα εμπορικό κανάλι είχε τεθεί πρόσφατα στη συνάντηση του Αλέξη Τσίπρα με τον Σέρβο ομόλογο του Αλεξάντερ Βούτσιτς.
Ένα project με ιστορία
Δεν είναι πάντως η πρώτη φορά που η πλωτή ένωση της Θεσσαλονίκης με το Βελιγράδι και από εκεί με την Κεντρική Ευρώπη τίθεται επί τάπητος.
Στα μέσα του 19ου αιώνα, και μετά την ίδρυση της ισχυρής Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, η Βιέννη ξεκίνησε τον σχεδιασμό ενός μεγαλόπνοου έργου για τη διασύνδεση με το Αιγαίο με την υποστήριξη μεγάλων εταιρειών ναυσιπλοΐας που εκπόνησαν σχετικές προμελέτες.
Ωστόσο η κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα Βαλκάνια, με τους Βαλκανικούς Πολέμους το 1912 και το 1913, η χάραξη νέων συνόρων στην περιοχή, η κήρυξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1914 και η διάλυση της Αυστροουγγαρίας είχαν ως αποτέλεσμα να παραμείνει ο σχεδιασμός στα χαρτιά.
Παραμονές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η ιδέα για την πλωτή ένωση Αξιού - Μοράβα - Δούναβη τέθηκε εκ νέου, με τον Ιωάννη Μεταξά να είναι κάθετα αντίθετος, με το σκεπτικό ότι το πλωτό ποτάμι μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για πολεμικούς - επιθετικούς σκοπούς από την τότε ισχυρή Γερμανία και τους συμμάχους της.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, λόγω και της τότε πετρελαϊκής κρίσης, η πρόταση για πλωτή διασύνδεση της Κεντρικής Ευρώπης με το Αιγαίο επανήλθε στην επιφάνεια με πρωτοβουλία του ΟΗΕ, που μέσω της UNIDO -οργανισμού για τη βιομηχανική ανάπτυξη- είχε εκπονήσει λεπτομερέστατες μελέτες για τη σύνδεση του Δούναβη με τον Μοράβα και από εκεί μέσω του Αξιού με το Αιγαίο.
Μάλιστα, στο νέο χωροταξικό σχέδιο της Θεσσαλονίκης, που συντασσόταν την ίδια περίοδο, προβλεπόταν και λιμένας της προτεινόμενης διώρυγας.
Τελευταία είχε συζητηθεί και το 2013 με την εκπόνηση τότε μελέτης σκοπιμότητας της κατασκευής της πλωτής οδού με τίτλο «Διώρυγα Μόραβα» από την κινεζική εταιρεία «China Gezhouba Group Corporation».
Οι αντιδράσεις και οι ενστάσεις
Στα Σκόπια εκφράζονται φόβοι για την υποβάθμιση ή καταστροφή μεγάλων γεωργικών εκτάσεων και παρακείμενων οικισμών, ενώ αλβανικές εφημερίδες έχουν ασκήσει πολεμική κατά του έργου, επισημαίνοντας πως το κανάλι θα διασχίζει την κοιλάδα του Πρέσεβο στη Νοτιοανατολική Σερβία, που κατοικείται κυρίως από αλβανόφωνο πληθυσμό.
Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «Nova Makedonija» στα Σκόπια, Αλβανοί πολιτικοί είχαν στο παρελθόν ζητήσει από τις ΗΠΑ (κυβ. Ομπάμα) να αποτρέψει τη δημιουργία του καναλιού πλεύσης από τον Δούναβη προς τον Μοράβα και από εκεί προς το Αιγαίο Πέλαγοςμε το επιχείρημα ότι θα μονοπωλήσει τη ναυσιπλοΐα από το Ρότερντάμ μέχρι τη Θεσσαλονίκη και θα αποδυναμώσει τη σημασία του Γιβραλτάρ και των Δαρδανελίων -«στρατηγικών σημείων», σύμφωνα με τους Αλβανούς, τα οποία ανήκουν σε ισχυρές χώρες του ΝΑΤΟ- υπέρ της Ρωσίας και της Κίνας.
Εξάλλου στις ενστάσεις που ακούγονται είναι ότι το έργο είναι φαραωνικό και δεν θα μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στην υλοποίησή του οι οικονομίες των βαλκανικών χωρών που θα εμπλακούν. Ωστόσο, ήδη η Κίνα έχει δείξει ενδιαφέρον να αναλάβει τη χρηματοδότηση, ενώ υπάρχει και η λύση να παραχωρηθούν δικαιώματα εκμετάλλευσης, όπως συμβαίνει και σε άλλες παρόμοιες περιπτώσεις.
Παράλληλα εφόσον το έργο κριθεί εφικτό και βιώσιμο, θεωρείται βέβαιη και η εμπλοκή της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που έχει ως προτεραιότητα τις μεταφορές μέσω ποταμών, οι οποίες εντάσσονται στα Διευρωπαϊκά Δίκτυα Μεταφορών.
