Την ώρα που οι διοικήσεις των τραπεζών προαναγγέλλουν μεγάλη επιτάχυνση της χορήγησης νέων δανείων για το 2022, με ώθηση και από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, το μεγάλο ερώτημα για τις ελληνικές επιχειρήσεις είναι ποιοι θα πάρουν αυτά τα δάνεια. Η απάντηση που δίνεται από τις ίδιες τις τράπεζες είναι απογοητευτική για την πλειονότητα των ελληνικών επιχειρήσεων: το 95% αυτών έχουν αποκλεισθεί εκ προοιμίου από τη χρηματοδότηση!
Ειδική έρευνα που διενήργησε πρόσφατα το Ελεγκτικό Συνέδριο, με θέμα «Χρηματοδότηση από τις τράπεζες της πραγματικής οικονομίας: Συνέβαλε η δημοσιονομική παρέμβαση του Κράτους στην αποκατάσταση της χρηματοπιστωτικής κανονικότητας;», διαπιστώνει ότι είναι «μικρά έως ασήμαντα τα ποσά δανειοδότησης της πραγματικής οικονομίας από τις τράπεζες, που εν τούτοις δέχθηκαν οικονομική στήριξη από το Δημόσιο».
Επιχειρώντας να εξηγήσει τις περιορισμένες ροές δανείων προς τις ελληνικές επιχειρήσεις, το Ελεγκτικό Συνέδριο παραθέτει στοιχεία μελέτης της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, που δείχνουν ότι το πρόβλημα του αποκλεισμού μεγάλου ποσοστού επιχειρήσεων από την τραπεζική χρηματοδότηση είναι πολύ σοβαρότερο από όσο αντιλαμβάνονται οι περισσότεροι. Στην ουσία, μόνο λίγες δεκάδες χιλιάδες επιχειρήσεις μπορούν να έχουν πρόσβαση στις τράπεζες χωρίς να... φάνε πόρτα, λόγω των δικών τους αδυναμιών ή και των εξαιρετικά αυστηρών κριτηρίων που εφαρμόζουν πλέον οι τράπεζες στην αξιολόγηση υποψήφιων δανειοληπτών.
Ειδικότερα, όπως αναφέρει το Ελεγκτικό Συνέδριο,
- Η τακτική λειτουργία των νόμων της αγοράς μπορεί να εξηγεί την μειωμένη παροχή δανείων από τις τράπεζες στην πραγματική οικονομία.
- Πρώτον, διότι δεν αποκλείεται να μην υπάρχει ζήτηση επιχειρηματικών ή στεγαστικών δανείων, λόγω ύφεσης ή λόγω ικανοποίησης της σχετικής ανάγκης με άλλον τρόπο.
- Δεύτερον, διότι μπορεί οι προτάσεις εκ μέρους των αιτουμένων δάνειο να μην κρίνονται από τις τράπεζες επαρκώς αξιόπιστες είτε καθεαυτές, όταν πρόκειται για επιχειρηματικές ιδέες, είτε διότι δεν συνοδεύονται από ικανοποιητικές εξασφαλίσεις ως εχέγγυα υπέρ της τράπεζας.
- Και, τρίτον, διότι οι τράπεζες, με δική τους πρωτοβουλία, μπορεί να έχουν υιοθετήσει θεμιτά, στο πλαίσιο της επιχειρηματικής τους στρατηγικής, συντηρητική πολιτική ανάληψης κινδύνων δανειοδοσίας, θεωρώντας ότι έτσι διασφαλίζουν καλλίτερα τα συμφέροντά τους.
- Συναφώς με τα ανωτέρω πρέπει ακόμη να αναφερθεί ότι λίγες είναι οι ελληνικές επιχειρήσεις που θεωρούνται, όπως λέγεται, “bankable”, δηλαδή αξιόχρεες με τραπεζικά κριτήρια.
- Σύμφωνα με στοιχεία της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών, από τις περίπου 800.000 επιχειρήσεις που είναι εγγεγραμμένες στο σχετικό μητρώο, αυτές που μπορούν να έχουν μία ικανοποιητική λειτουργία και φορολογική παρουσία είναι περίπου 100.000, εκ των οποίων, οι “bankable” δεν ξεπερνούν τις 35.000 με 40.000. Με βάση στοιχεία της ίδιας πηγής, ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό των εν λόγω επιχειρήσεων εμφανίζει συνεχείς ζημιογόνες χρήσεις, ή δεν διαθέτει φορολογική ή ασφαλιστική ενημερότητα.
Αν υποτεθεί, λοιπόν, ότι μόνο 40.000 επιχειρήσεις είναι αυτές που θεωρούνται αξιόχρεες με τραπεζικά κριτήρια ("bankable"), σε ένα σύνολο 800.000 επιχειρήσεων, αυτό σημαίνει ότι μόνο το 5% των ελληνικών επιχειρήσεων μπορούν να περάσουν το κατώφλι των τραπεζών, ενώ το 95% θα... φάνε πόρτα.
Αυτή η στρέβλωση φαίνεται ότι, ειδικά το 2022, θα δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα, καθώς οι τράπεζες έχουν προγραμματίσει να χορηγήσουν νέα δάνεια της τάξεως των 8 δισ. ευρώ, τα οποία όλα δείχνουν ότι θα κατευθυνθούν σε ένα πολύ στενό κύκλο... συνήθων υπόπτων για δανειοδότηση, ενώ εκατοντάδες χιλιάδες μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις θα μείνουν «στο κρύο».
Ακόμη χειρότερα, τα πολυδιαφημισμένα φθηνά δάνεια από το Ταμείο Ανάκαμψης, για τα οποία από τις 9 Φεβρουαρίου θα κληθούν οι ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις να αρχίσουν να καταθέτουν τα επενδυτικά τους σχέδια στις τράπεζες, θα κατευθυνθούν επίσης στον ίδιο στενό κύκλο μεσαίων και μεγάλων επιχειρήσεων, καθώς εδώ και μήνες γίνεται συζήτηση ανάμεσα στις τράπεζες και το υπουργείο Οικονομικών για να βρεθεί ένας τρόπος να χρηματοδοτηθούν και μικρότερες επιχειρήσεις, χωρίς να έχει βρεθεί κάποια λύση.
Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει προτείνει στην κυβέρνηση να ενεργοποιηθούν προγράμματα που θα μοιράζουν τον πιστωτικό κίνδυνο ανάμεσα στο κράτος και στις τράπεζες, ώστε να διευκολυνθεί η χρηματοδότηση επιχειρήσεων που οι τράπεζες αξιολογούν ως υψηλού κινδύνου και δεν θέλουν να τις δανείζουν.
Να δημιουργηθούν, με άλλα λόγια, εγγυοδοτικοί μηχανισμοί για να υποστηριχθούν οι μικρότερες επιχειρήσεις. Έως τώρα, λίγα έχουν γίνει προς αυτή την κατεύθυνση, με αποτέλεσμα ο νέος κύκλος πιστωτικής επέκτασης, που αρχίζει ύστερα από μια δεκαετία συνεχούς συρρίκνωσης, να αναμένεται ότι θα αφήσει εκτός χρηματοδότησης τη συντριπτική πλειονότητα των επιχειρήσεων.
